انکشاف بند امیر در بند تبعیض و بی‌کفایتی مسوولان
سیدمحمد فیروزی
بند امیر در اوایل سال ۱۳۸۸ خورشیدی با حضور معاون دوم رییس جمهور و مقامات بلندپایه حکومت وقت به عنوان اولین پارک ملی افغانستان مسما و افتتاح شد. هر چند قبل از جنگ‌های داخلی، بند امیر به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگران داخلی و خارجی بوده است. بند امیر با ارتفاعی نزدیک به سه هزار متر از سطح دریا، یکی از مرتفع‌ترین جهیل‌ها (دریاچه‌های) جهان است. عمیق‌ترین قسمت جهیل‌های بند امیر توسط بوتیش فورستنر آلمانی ۶۴ متر تخمین زده شده است. جهیل‌های بند امیر به نام‌های بند غلامان، بند ذوالفقار، بند پنیر، بند قنبر، بند پودینه و بند هیبت می‌باشد که توسط سدهای طبیعی سنگ-آهک احاطه شده است. طبیعت و مناظر فوق‌العاده زیبا و دیدنی و جهیل‌های لاجوردی با آبشارهای منحصربه‌فرد، هر سیّاح و بیننده‌ای را به خود مجذوب می‌کند. بند امیر به حدی دیدنی و مجذوب‌کننده است که باری معاون سخنگوی رییس جمهور فعلی در مدح و کار شبانه‌روزی رییس جمهور گفته بود: رییس جمهور در تمام دوران مسوولیت‌شان، صرف چند ساعتی در بند امیر تفریح کرده است. علاوه بر رییس جمهور و رییس اجرایی، تقریباً تمام وزیران و مقامات بلندپایه از بند امیر دیدن نموده‌اند، اما در جهت انکشاف، زمینه‌های رفاهی گردشگران، حفاظت از ساحات پارک و حیات وحش و نیز سطح معیشت و زنده‌گی مردم محل توجهی نکرده‌اند. در این‌جا به برخی مشکلات موجود در اولین پارک ملی پرداخته می‌شود.
۱- در بخش خدمات صحی، اولین پارک ملی(بند امیر) سالانه میزبانی هزاران بازدیدکننده داخلی و خارجی بوده و است، اما تا اکنون حتا یک کلینیک صحی ابتدایی هم ندارد. روزانه تعداد زیادی از گردشگران و بازدیدکننده‌گان بنا به دلایلی چون تصادفات وسایط، غرق شدن در آب و یا با مشکلات دیگر صحی مواجه می‌شوند. اما در چنین مکانی که هزاران نفر جمع می‌شوند، حتا کم‌ترین خدمات پزشکی و کمک‌های اولی هم ارایه نمی‌شود.
۲- در بخش سرک؛ دو جاده پر رفت‌وآمد گردشگران به بند امیر، در بدترین حالت ممکن قرار دارد. هر چند پنج سال قبل سرک(جاده) خم نیل-بند امیر به مسافت حدود ۱۵ کیلو متر که بیش‌ترین تردد گردشگران از این مسیر به بند امیر است، آماده‌ی قیرریزی گردیده بود، و هر سال وعده قیرریزی آن توسط نماینده‌گان دول خارجی و دولت افغانستان داده می‌شود و بودجه آن چندین سال است که در سند بودجه‌ی ملی شامل است، اما بنا به ملحوظات نامعلوم و شاید به دلیل بی‌کفایتی و تبعیض مسوولان این پروژه عملی نمی‌شود.
۳- در بخش خدمات هوتل‌داری و ارایه خدمات به گردشگران؛ مقامات محلی بامیان در سال‌های آغازین افتتاح بند امیر به عنوان اولین پارک ملی، کمیته‌ای را به ریاست شخص والی بامیان و عضویت نماینده‌گان سکتورهای ذی‌ربط و نماینده‌گان قریه‌جات مشمول پارک، تاسیس و ایجاد کردند. در این کمیته که حرف اول و آخر را والی می‌زد/می‌زند، عمده‌ترین عامل عدم انکشاف پارک ملی و مسبب مشکلات اجتماعی میان مردم محلی بوده است. بنا به ابتکار مضحک والی قبلی بامیان (خانم حبیبه سرابی) در نخست اجازه ساخت‌وساز شش هوتل سنتی و با مساحت محدود را برای مردم محل داده است و هر هوتل را برای مردمان دو و یا سه قریه اطراف پارک اختصاص داده بود. این ابتکار از یک‌سو مشکلات اجتماعی خلق کرده بود و از سوی دیگر این شش هوتل به هیچ وجه ظرفیت میزبانی گردشگران پارک را نداشت و ندارد و بدین جهت است که در بسیاری از شب‌های ایام گردشگری، خانه‌های مردم محل میزبان گردشگران است. علاوه بر آن کمیته یاد شده در گذشته‌ها مانع اجرای بسیاری از پروژه‌ها توسط دونرها و مؤسسات ملی و بین‌المللی بوده است؛ زیرا شخص نخست کمیته برای هر دونر شرایط و محدودیت‌هایی را می‌تراشید که برای آنان قابل قبول نبوده است.
۴- در بخش حفاظت از حیات وحش و اراضی شامل پارک؛ به رغم کوشش‌های تحسین‌برانگیز تیم حفاظت از پارک ملی، اما شواهدی از تخریب گسترده اراضی مشمول پارک و شکار بی‌رحمانه‌ی حیات وحش در اولین پارک ملی وجود دارد. به طور نمونه در ایام بهار و تابستان بسیاری از مقامات حکومتی تحت عناوین مختلف اما با هدف سیاحت به بامیان و بند امیر می‌روند. مقامات محلی و برخی باشنده‌گان محل برای خودشیرینی و ایجاد روابط با مقامات، دست به شکار بی‌رویه ماهیان پارک زده و از مقامات، مهمانان و دوستان‌شان میزبانی می‌کنند.
۵- در بخش عواید پارک: بدون شک صنعت گردشگری یکی از منابع مهم عایداتی بسیاری از کشورها است، اما در افغانستان بالای این منبع مهم عایداتی کم‌تر و یا هیچ توجه نشده است. اگر منابع عایداتی پارک ملی درست شناسایی، حصول و مدیریت گردد، می‌تواند در انکشاف و حفاظت پارک و ارایه خدمات مناسب به گردشگران مفید واقع شود. ولی مقامات محلی با یک رویکردی ناصواب، تمام درآمد پارک را درست شناسایی، مدیریت و به خود پارک مصرف نمی‌کنند.
۶- در بخش برخورد با گردشگران: با دخالت مقامات محلی، بخش عمده‌ای از کسبه‌کاران، اجاره‌داران و ارایه‌کننده‌گان خدمات به مهمانان را مردمان بیرون از پارک ملی تشکیل می‌دهند که فقط و فقط در فکر افزایش درآمدشان بوده و به هیچ نورم بازار پابند نیستند. تا حدی که یک خیمه دو نفره را در یک شب تا سه هزار و ۵۰۰ افغانی اجاره داده‌اند.
۷- نبود توجه به وضعیت معیشت و سطح زنده‌گی مردم محل: از حکومت انتظار می‌رفت/می‌رود که با از حمایت از فرآورده‌های لبنی و صنایع دستی مردم محل و ایجاد اشتغال در پارک ملی، وضعیت معیشت مردم را بالا برده و سطح فقر را کاهش می‌داد. از موجودیت پارک ملی و حضور صدها هزار سیّاح داخلی و خارجی، سهم مردم محل، جز آلوده‌گی هوای ناشی از تردد وسایط در جاده‌های خاکی چیزی دیگری نبوده است.
بنا بر این خواهش و تقاضای مردم محل از مقامات محلی و مرکزی رفع چالش‌های موجود، ایجاد فوری کلینیک صحی، قیرریزی سرک خم نیل-بند امیر، اختصاص دادن تمام درآمد پارک برای انکشاف و حفاظت پارک، گسترش بازار پارک و ساخت هوتل‌های بیش‌تر و عصری و نیز توجه به فقر و سطح پایین معیشت مردم محل می‌باشد.
