کاربران رسانه‌های اجتماعی؛ از شایعه‌پراگنی تا اطلاع‌رسانی دقیق
زاهد همایون، خبرنگار رسانه‌ی خصوصی دانشگاه رنا
از دو دهه به این‌سو شبکه‌های اجتماعی رو به رشد اند و جای‌گاه بیش‌تر از تصور را میان افراد جامعه ایجاد کرده‌اند. امروز که جهان با بیماری نفس‌گیری کرونا یا کووید-۱۹ مبارزه می‌کند، شبکه‌های اجتماعی به سکه‌ی دو روی اطلاعات بدل شده‌اند؛ شایعه‌پراگن و اطلاع‌رسان.
از شروع بیماری کووید-۱۹ تا حال شبکه‌های اجتماعی به یک منبع گرم و پرطرف‌دار بدل شده‌اند که می‌توان این وضعیت را هم نگران‌کننده و هم امید‌وارکننده حساب کرد.
اما منفعت شایعه‌پراگنی کاربران این شبکه‌ها در چیست؟ تامین اطلاعات برای چی کسانی است؟ در این شرایط سخت حاکم از بیماری، شبکه‌های اجتماعی استرس‌بار اند یا منبع تفریح و سرگرمی؟ چی کسانی دچار شایعهزدهگی می‌شوند و چرا؟
در این مقاله سعی شده تا پاسخ این سوالات روشن شود.
از میان شبکه‌های اجتماعی، فیس‌بوک کاربر بیش‌تر دارد و در سال ۲۰۰۴ توسط مارک زاکربرک ایجاد شد.
در حالی که جهان سخت دچار سقوط اقتصادی قرار دارد، این شبکه در ایام قرنطین، بیش از ۲۵ میلیارد دالر مفاد کرد که مدیون کاربران این شبکه است.
اوج شایعه‌پراگنی کاربران شبکه‌های اجتماعی در دوره‌ی شیوع کرونا
شبکه‌های اجتماعی در حال حاضر برای برخی از کاربران بازار گرم شایعه‌پراگنی ایجاد کرده است که به آن روشنی می‌اندازیم.
شایعه‌پراگنی می‌تواند ریشه در مسایل سیاسی داشته باشد اما برخی از آن، به عنوان سرگرمی استفاده می‌کنند.
این کلمه در افغانستان تازه نیست اما در این اواخر ویروس کووید-۱۹ بر آن رنگ‌وبوی دیگری بخشیده است. برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی چنان این ویروس را خطرناک جلوه دادند که مخاطبان فکر کردند اگر دچار این مرض شوند مرگ تمام‌شان حتمی است. از سویی هم برای منفعت شخصی و تجارت کاذب، موارد بهداشتی را طوری در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ و نشر کردند که مردم را به کارگیری و خرید هر نوع داروهای غیرموثر وادار کنند.
اثر شایعه‌پراگنی بر روان مخاطبان
ذهن انسان یکی از مجهول‌ترین عضو بدن است که فرمان تمام بدن را در دست دارد. وقتی مخاطب با خبرهای وحشت‌برانگیز مواجه می‌شود ذهن فوری فرمان خطر می‌دهد و بدن شروع می‌کند به استرس گرفتن و به باور من ترس زیاد، انسان را به چیزی مواجه می‌کند که نباید بکند، اما چون ذهن این‌گونه پرورش یافته است، به شدت می‌تواند در برابر شایعه‌ها باور ایجاد کند و آسیب ببیند.
چی کسانی دچار شایعهزدهگی می‌شوند؟
افغانستان، کشوری است که تعداد کم‌سواد آن بیش‌تر از تعداد باسواد آن است، به این دلیل بیش‌تری از شایعه‌ها را واقعیت دانسته و به زودی از آن متاثر می‌شوند.
از دید من وقتی موردی تازه‌ای وارد یک کشور می‌شود اول‌تر از همه باید به فرهنگ استفاده‌ی آن مراجعه شود، ندانستن شیوه‌ی استفاده، انسان را به بی‌راهه می‌کشانَد. به دلیل این‌که در افغانستان شبکه‌های اجتماعی زود جا گرفت، همه شیوه‌ی درست استفاده‌ی آن را نمی‌دانند.
در کلیت تنها افراد باسواد جامعه‌اند که تحت تاثیر هر نوع شایعه قرار نگرفتند.
شبکه‌های اجتماعی به عنوان تامین اطلاعات و سرگرمی
متأسفانه باید گفت که در کشور ما نیمه‌ی خالی گیلاس بیش‌تر از نیمه‌ی پر آن است. اما همان نیمه‌ی پر از شبکه‌های اجتماعی چگونه استفاده می‌کنند؟
تامین اطلاعات از طریق شبکه‌های اجتماعی و ایجاد سرگرمی برای طبقه‌ی با سواد جامعه در ایام کووید-۱۹ راحتی آفریده است. با تعقیب‌کردن منابع معتبر خبری و دنبال‌کردن صفحه‌های تفریحی، روزهای قرنطین را سپری می‌کنند. در جهان امروزی به‌خصوص در دوره‌ی قرنطین مبایل‌های هوشمند یکی از سرگرم‌کننده‌ترین تکنولوژی بشر به شمار می‌رود، اما باید یاد بگیریم که از آن چگونه استفاده کنیم.
راه‌کار و دیدگاه اخیر
شبکه‌های اجتماعی می‌توانند برای برخی استرس‌زا و برای برخی ایجادکننده‌ی سرگرمی باشند، من به این ایمان دارم که با یادگرفتن فرهنگ استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌توان در خانه مصون ماند و به دور از دغدغه‌های کرونایی زنده‌گی کرد.
این که شما می‌خواهید چگونه از آن استفاده کنید و در کدام روی سکه قرار بگیرید، به شما بر می‌گردد.
