ناجی مردم یا ناقض قانون؛ عملیات بازداشت غوریانی چگونه ناکام شد؟
محمدحسین نیک‌خواه
در پی عملیات نیروهای امنیتی برای گرفتاری حبیب‌الله غوریانی، از افراد مسلح غیرمسوول در هرات، بیش‌تر از ۴۰ نفر زخم برداشتند و سه تن دیگر کشته شدند، اما خودش موفق شد فرار کند. این فرد در جریان درگیری با نیروهای امنیتی زخم برداشت و به جایی نامعلوم فرار کرد. منابع معتبر امنیتی می‌پذیرند که نام غوریانی در «فهرست برنامه میثاق امنیتی» درج بود و عملیات بازداشت او با همکاری نیروهای قطعه «۵۵۵» پولیس انجام شد. به روایت گواهان رویداد، در جریان درگیری افراد غوریانی با نیروهای امنیتی، جنگ‌افزارهای سنگین به شمول راکت و «توپ‌چه» شلیک شد. والی هرات تأکید دارد که حبیب‌الله غوریانی، در فعالیت‌های غیرقانونی، آزار و اذیت شهروندان، قتل، زورگویی، داشتن زندان شخصی و جنگ‌افزارهای غیرقانونی متهم است. منابع امنیتی ادعا دارند که در چندین مورد نیروهای امنیتی از سوی او زندانی و پس از مدتی رها شدند. هرچند حبیب‌الله غوریانی می‌پذیرد که ۶۰ تا ۶۵ فرد مسلح دارد، اما اتهام‌های مطرح شده از سوی حکومت را بی‌اساس دانسته و پافشاری دارد که برای «دفاع از حقوق مردم» فعالیت می‌کند. او هم‌چنان اتهام ارتباط با گروه «فاطمیون» را نیز رد کرده و هشدار می‌دهد که خودش ضد این گروه اقدام می‌کند. از سویی هم، زخم برداشتن بیش‌تر از ۳۰ فرد غیرنظامی و انجام عملیات گسترده نظامی برای بازداشت غوریانی در مناطق مسکونی، انتقادهایی را به همراه داشته است. فعالان مدنی و برخی اعضای شورای ولایتی هرات، قربانی شدن غیرنظامیان را خلاف ارزش‌های حقوق بشری عنوان می‌کنند.
حبیب‌الله غوریانی کیست؟
براساس معلومات نهادهای امنیتی در هرات، حبیب‌الله غوریانی، فرزند محمدعلی، ساکن اصلی روستای کشمیران ولسوالی غوریان هرات است و از چند سال به این سو، در منطقه جبرییل واقع در ناحیه نهم شهر هرات زنده‌گی می‌کند؛ مردی که ادعا دارد برای دفاع از حقوق مردم تلاش می‌کند. به روایت برخی نزدیکان آقای غوریانی، او چندین سال پیش از منطقه بهسود ولایت میدان‌وردک به ولسوالی غوریان هرات مهاجرت کرد و در همین ولسوالی ساکن شد. برخی نزدیکان غوریانی ادعا دارند که او در کشاورزی و تجارت فعالیت دارد. منابع معتبر حکومتی در هرات می‌پذیرند که حبیب‌الله غوریانی، در قاچاق و خرید و فروش مواد مخدر دست دارد و در مناطق مرزی ولسوالی غوریان با کشور ایران، سال‌ها سرگرم ترانزیت و خرید و فروش مواد مخدر بوده است. او هم‌چنان در نهادهای عدلی و قضایی پرونده دارد.
حبیب‌الله غوریانی، چند سال قبل در انتخابات پارلمانی خودش را نامزد کرد، اما کمیسیون مستقل انتخابات به دلیل آن‌چه دست داشتن او در فعالیت‌های غیرقانونی به شمول قاچاق مواد مخدر خوانده شد، نامزدی وی را تأیید نکرد. این اقدام با واکنش غوریانی مواجه شد و او در برابر تصمیم کمیسیون مستقل انتخابات اعتراض کرد. چندی پیش نهادهای عدلی و قضایی در هرات، دستور بازداشت غوریانی را در پیوند به قضیه قتل یک جوان صادر کردند، اما پولیس موفق نشد او را بازداشت کند و مقام‌های امنیتی اعلام کردند که برای گرفتاری‌اش به نیروهای بیش‌تری نیاز است، زیرا نمی‌توانند او را گرفتار کنند. در جریان چند سال اخیر، برخی عملیات‌های پولیس برای گرفتاری غوریانی به دنبال پشتی‌بانی برخی ساکنان بومی محل از وی و مقاومت افراد مسلح وابسته به غوریانی ناکام شد. در یکی از عملیات‌ها، پولیس هرات تلاش کرد شب‌هنگام او را گرفتار کند، اما بازهم به دنبال اعتراض برخی ساکنان جبرییل، موفق به این کار نشد.
محکمه صحرایی و زندان شخصی
معلوماتی که از سوی یک مقام ارشد امنیتی هرات در اختیار روزنامه ۸صبح قرار گرفته، نشان می‌دهد که حبیب‌الله غوریانی افزون بر قتل و زورگویی، در محل اقامت خود یک زندان شخصی داشته و برخی افراد را «محکمه صحرایی» کرده است. براساس معلومات این مقام ارشد امنیتی که نمی‌خواهد نامش افشا شود، غوریانی حدود ۳۰ فرد مسلح غیرمسوول داشت که با جنگ‌افزارهای سبک و سنگین مجهز بودند. این منبع امنیتی می‌افزاید که آقای غوریانی در انجام فعالیت‌های غیرقانونی به شمول قاچاق و خرید و فروش مواد مخدر، زورگیری، غصب زمین، آزار و اذیت مردم، گروگان‌گیری، لت‌وکوب مردم و برپایی «محکمه صحرایی» در منطقه جبرییل متهم است. غوریانی در یک ویدیو ادعا دارد که مردم برای حل‌وفصل مشکلات خود به دفترش مراجعه می‌کنند.
براساس معلومات منابع معتبر امنیتی، حبیب‌الله غوریانی در مقابل نیروهای امنیتی ایستاده‌گی کرده و چندین بار نیروهای حوزه‌های نهم و دوازدهم پولیس هرات و کارمندان ریاست عمومی امنیت ملی را لت‌وکوب و ساعت‌ها در خانه‌اش زندانی کرده است. منابع تأیید می‌کنند که نام غوریانی در فهرست افراد زیر تعقیب «برنامه میثاق امنیتی» جای داشت و پولیس برای گرفتاری او اقدام کرد. سیدوحید قتالی، والی هرات، به روزنامه ۸صبح می‌گوید که حبیب‌الله غوریانی در فعالیت‌های غیرقانونی، آزار و اذیت شهروندان، قتل، زورگویی، آدم‌ربایی، باج‌گیری، داشتن زندان شخصی و داشتن جنگ‌افزارهای غیرقانونی متهم است. به گفته او، به دنبال شکایت‌های مکرر مردم از فعالیت‌های غیرقانونی غوریانی، نیروهای امنیتی برای بازداشت او اقدام کردند. والی هرات هشدار می‌دهد که حکومت محلی با تمامی زورمندان و افرادی که سبب اخلال نظم و امنیت می‌شوند، برخورد می‌کند و هر کسی که «لفظی» و «عملی» زورگویی کند، مورد پی‌گرد قانونی قرار می‌گیرد، بناءً عملیات گرفتاری غوریانی نباید با مسایل «قومی و مذهبی» پیوند داده شود.
پاسخ غوریانی به اتهام‌های حکومت
در واکنش به اتهام‌های مطرح شده از سوی والی هرات و مقام‌های امنیتی علیه حبیب‌الله غوریانی، او با نشر یک ویدیو در شبکه‌های اجتماعی، ادعا دارد که دست‌کم ۶۰ تا ۶۵ محافظ دارد و برای حمایت از حقوق و دفاع از مردم، فعالیت می‌کند، اما مرتکب هیچ‌گونه جرمی نشده است. آقای غوریانی تأکید دارد که نیروهای دولتی دلیلی برای اجرای عملیات علیه او ندارند و اگر سندی علیه وی داشته باشند، باید ارایه کنند. او در سخنانش حکومت افغانستان را «فاشیست» خطاب کرده و از برخورد نیروهای امنیتی با غیرنظامیان انتقاد می‌کند.
غوریانی می‌افزاید که نیروهایش را از هزینه شخصی‌اش تمویل می‌کند و به گروه‌های خارجی مانند «فاطمیون» هیچ پیوندی ندارد و این گروه را خودش هدف قرار می‌دهد. او هم‌چنان پافشاری دارد اگر کسی شواهدی در مورد فعالیت گروه فاطمیون در منطقه جبرییل دارد، ارایه کند.
محمدعلی، پدر حبیب‌الله غوریانی، در صحبت با روزنامه ۸صبح نیروهای امنیتی را به تیراندازی بر غیرنظامیان و منازل مسکونی اطراف خانه پسرش متهم می‌کند. او تأکید دارد اگر پسرش مجرم بود، با هماهنگی بزرگان قومی و نماینده‌گان پارلمان به حکومت تسلیم می‌شد.
وی پافشاری دارد که پسرش مخالف حکومت نه، بلکه موافق حکومت بود و براساس درخواست مردم مبنی بر فعالیت یک کافی‌شاپ در منطقه جبرییل، با هماهنگی حکومت برای مسدود کردن این محل اقدام کرد و دلیل این کار شکایت و درخواست مردم محل بود. مصطفی انصاری، از ساکنان منطقه جبرییل هرات، به روزنامه ۸صبح می‌گوید اگر غوریانی «زورگو» هم باشد، مردم همه پشتی‌بان و طرفدارش هستند و او به درخواست شفاهی و کتبی ساکنان محل برای مسدود کردن کافی‌شاپ اقدام کرده است. علی‌خان، یکی دیگر از ساکنان منطقه جبرییل، از حکومت خواهان پرداخت خسارت به افرادی است که خانه‌های‌شان در جریان درگیری نیروهای امنیتی با افراد غوریانی تخریب شده است. او حمله نیروهای امنیتی به منطقه مسکونی و درگیری مسلحانه را نکوهش می‌کند.
نکوهش تلفات غیرنظامیان
عملیات بازداشت غوریانی ساعت ۴:۰۰ عصر روز چهارشنبه هفته گذشته آغاز شد و تا نیمه‌های شب جریان داشت. پس از درگیری افراد مسلح غوریانی با یکی از ساکنان منطقه جبرییل هرات، نیروهای امنیتی برای بازداشت او اقدام کردند. ساکنان محل می‌گویند تنش بر سر بازگشایی یک کافی‌شاپ اوج گرفت که غوریانی آن را مسدود کرده بود. محمد، از زخمیان رویداد، که برای درمان به شفاخانه حوزه‌ای هرات انتقال یافته بود، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که او در جریان درگیری افراد غوریانی و نیروهای امنیتی، زخم برداشته است. محمدحنیف، یکی دیگر از زخمیان، روایت می‌کند که نیروهای حکومتی و افراد غوریانی بر افراد غیرنظامی تیراندازی کردند.
برخی اعضای شورای ولایتی هرات نیز زخمی شدن غیرنظامیان در جریان عملیات گرفتاری غوریانی را نکوهش می‌کنند. سکینه حسینی، عضو شورای ولایتی هرات، باور دارد که این رویداد خلاف ارزش‌های حقوق بشری است و باید پی‌گیری شود. به گفته او، نیروهای امنیتی در جریان درگیری با افراد غوریانی، در منطقه‌ای مسکونی از جنگ‌افزارهای سنگین کار گرفتند و هیچ‌گونه توجهی به حضور غیرنظامیان در محل و منازل مسکونی اطراف خانه غوریانی نشده است.
سیداشرف سادات، از فعالان مدنی هرات، عقیده دارد که بسیاری از زخمی‌ها به دلیل تیراندازی بر منازل مسکونی از سوی نیروهای امنیتی و افراد غوریانی زخمی شده‌اند. او می‌گوید که تراکم نفوس در منطقه جبرییل زیاد است و جنگ‌افزارهای سنگین از خانه غوریانی شلیک شده است. براساس آمار ریاست صحت عامه هرات، ۳۲ مرد، یک زن و سه کودک که همه غیرنظامی هستند، در جریان درگیری نیروهای امنیتی با افراد غوریانی زخم برداشته‌اند، پنج نیروهای پولیس زخمی و دو تن از افراد غوریانی هم کشته شدند. هم‌چنان یک غیرنظامی در شفاخانه فوت کرده است.
چگونه عملیات بازداشت غوریانی ناکام شد؟
منابع معتبر امنیتی در هرات به روزنامه ۸صبح می‌گویند که در جریان حدود ۱۲ ساعت درگیری نیروهای امنیتی با افراد غوریانی، دو فرد مسلح وابسته به غوریانی کشته و هشت تن دیگر بازداشت شدند. افزون بر این، برخی تجهیزات نظامی و مهمات مربوط به غوریانی، به دست پولیس افتاده است. در جریان زدوخورد مسلحانه میان نیروهای امنیتی و افراد غوریانی، حبیب‌الله غوریانی موفق شد از محل درگیری فرار کند. چند ساعت پس از آغاز عملیات گرفتاری غوریانی، او با نشر یک ویدیو به حمله نیروهای امنیتی بر خانه‌اش واکنش نشان داد.
در این ویدیو مشاهده می‌شود که پای حبیب‌الله غوریانی، پس از برخورد مرمی زخم برداشته و او روی بستر افتاده است. پرسش مهم این است که با حضور شمار زیادی از نیروهای امنیتی در محل، چگونه غوریانی موفق به فرار شده است. منابع امنیتی می‌گویند که پس از درگیری افراد غوریانی با پسر یکی از ساکنان منطقه جبرییل بر سر مسدود کردن یک کافی‌شاپ، دو نفر با شلیک مرمی از سوی افراد غوریانی زخمی شدند که یکی از آن‌ها روز چهارشنبه هفته گذشته فوت کرد.
به روایت مقام‌های امنیتی، شماری از ساکنان منطقه جبرییل با حضور در حوزه امنیتی پولیس، خواهان بازداشت غوریانی شدند و آمر حوزه دوازدهم امنیتی برای «جلب و احضار» غوریانی اقدام کرد، اما با مقاومت افراد مسلح و شلیک مرمی بر پولیس، آمر حوزه خواهان فرستادن نیروی کمکی شد. عملیات نیروهای امنیتی پس از حدود ۱۲ ساعت درگیری مسلحانه، زخم برداشتن پنج نیروی پولیس و ۳۵ غیرنظامی، کشته شدن دو فرد مسلح وابسته به غوریانی و یک غیرنظامی و بازداشت هشت فرد مسلح وابسته به غوریانی، بدون گرفتاری او به پایان رسید.
مراسم نماز جنازه و خاک‌سپاری دو تن از افراد مسلح حبیب‌الله غوریانی، که در جریان درگیری با نیروهای امنیتی کشته شدند، روز جمعه، پانزدهم حوت، در زیارتگاه «سیدمرتضی» در منطقه جبرییل هرات برگزار شد.
در حالی که عملیات بازداشت حبیب‌الله غوریانی با فرار او ناکام شد، برخی ساکنان منطقه جبرییل هرات این مرد را ناجی مردم می‌پندارند، اما حکومت وی را ناقض قانون می‌خواند و بر تلاش برای گرفتاری‌اش تأکید دارد.
