جهان در سالی که گذشت به روایت «تایم»؛ بمب های خبری ۲۰۰۸
اگر نظر ما را بخواهید، تایم دیگر تایم دهه‌های پیش نیست. در خیلی از حوزه‌ها توانایی رقابت با نیوزویک یا – دورتر برویم- اکونومیست را ندارد؛ نیوزویک زنده‌تر می‌نماید و اکونومیست عمیق‌تر. تایم با این همه هنوز بعضی از برگ‌های برنده‌اش را نگه داشته است. یکی از آنها انتخاب مرد سال است و دیگری انتشار فهرست‌های۱۰ تایی درباره ی همه چیز. انتخاب مرد سال دهه‌ها عمر دارد اما فهرست‌های ۱۰ تایی در طول همین سال‌های اخیر است که منتشر می‌شود. تایم هفته ی پیش با انتشار یک شماره ویژه، سال ۲۰۰۸ را – که در آخرین روزهایش به سر می‌بریم- تبدیل کرد به ده‌ها لیست کوچک و بزرگ.
این هم ده خبر مهم سال از لیست تایم.
۱
وقتی فهمیدیم آسمان دارد سقوط می‌کند
در بخش اعظم سال ۲۰۰۸ ابرهای تیره بالا‌ی سر اقتصاد امریکا و جهان جمع شده بودند، اما شنبه ۱۳ سپتامبر توفان رسما آغاز شد. بعد ما متوجه شدیم، لیمن برادرز، یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های سرمایه‌گذاری ایالا‌ت‌متحده در آستانه ی ورشکستگی است. (چرا که به‌دلیل رکود اقتصادی مردم قرض‌های خود را پس نداده بودند.) در آن زمان نجات لیمن برادرز در گرو این بود که بانک امریکا (بی ای) آن را بخرد، اما بانک امریکا به جای آن مریل لینچ را خرید و این پایان لیمن بود. همزمان غول بیمه امریکا «ای آی جی» اعلا‌م کرد که به دردسر افتاده است و نیاز به کمک مشابه دارد و سال‌های وام‌های احمقانه آسان این گونه به سر رسید. حالا کم‌کم صف دریافت کمک‌هزینه‌های دولت برای بیکاران تشکیل می‌شود. روزهای بد آغاز شده است و شما می‌توانید این را از قیمت خانه‌تان، از وضعیت شغلی‌تان، از کارت اعتباری‌تان و از وضعیت اعاشه تحصیلی فرزندان‌تان حس کنید. البته نباید اوضاع بسیار بد غول‌های موتر سازی امریکا را فراموش کنیم. شنبه ۳۱ سپتامبر ۲۰۰۸ از همین حالا وارد تاریخ شده است.
۲
بلی، او توانست!
رسانه‌ها پیروزی قدرتمندانه باراک اوباما در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا را غیرقابل اجتناب می‌دانند، اما یک سال پیش این ماجرا غیرممکن به نظر می‌رسید. ورود اولین رییس‌جمهور سیاه‌پوست به کاخ‌سفید بیشتر به یک سفر حماسی شبیه بود، نه‌فقط به‌دلیل شکسته شدن مرزهای نژادی، که به‌خاطر ابتکار و ابداعات فراوان در مبارزات انتخاباتی. همه ی این ها نمایانگر یک «تغییر نسلی» در سیاست ایالا‌ت متحده بود. در مرکز این صحنه خود اوباما قرار داشت که قهرمان‌وار – و البته موقرانه – توانست رقبای قدرتمندش را شکست دهد و همیشه زیرک‌ترین و تاثیرگذارترین شخص هر گردهمایی کوچک و بزرگی باشد. اوباما البته یک بحران عظیم اقتصادی و دو جنگ بزرگ عراق و افغانستان را به ارث برده و باید دید، می‌تواند همان طور که شروع کرده به بازی ادامه دهد یا نه. او قول اصلا‌حات در حوزه‌های مراقبت‌‌های بهداشتی و آموزش و پرورش را هم داده است. به هر حال در چهارم نوامبر ۲۰۰۸ امریکایی‌ها یک بار دیگر به امریکا ایمان آوردند.
۳
بمبیی به گروگان گرفته شد
نیویارک، لندن، مادرید و حالا، یک شهر بین‌المللی دیگر، بمبیی، را باید به لیست اضافه کرد. قلب اقتصادی و پایتخت فلم سازی هندوستان و کلا‌ن‌شهر ۱۲ میلیون‌نفری بمبیی سه روز تمام در گروگان مردانی بود که مقام های دولتی اصرار می‌کردند گروهی از ۱۰ مرد مسلح هستند. (تعداد زیادی از تحلیلگران این را نپذیرفتند.) بمبیی پیش‌تر هم شاهد حملا‌ت تروریستی بود اما این بار هوتل‌های لوکس و منطقه‌های ثروتمندنشین و توریستی کابوس را تجربه کردند تا رشد اقتصادی شگفت‌آور این کشور مورد تهدید قرار گیرد. سیاستمداران محلی و مقام های امنیتی هند به سرعت انگشت اتهام را به سمت کشور همسایه، پاکستان، نشانه گرفتند و این حقیقت را نادیده گرفتند که حملا‌ت یک سال اخیر به شهرهای هند همیشه توسط خود هندی‌ها انجام گرفته است.( ۲۶ تا ۲۹ نوامبر)
۴
ویرانی در اسلامآباد
پاکستانی‌ها البته اتهام‌زنی‌های مقام های هندی در مورد حملا‌ت بمبیی را بدون پاسخ نگذاشتند و اعلا‌م کردند که خود آنها هم مورد حمله تروریست‌ها قرار می‌گیرند. شبه‌نظامیان افراط‌گرایی که در مناطق مرزی با افغانستان به سر می‌برند و باعث تضعیف دولت‌های کابل و اسلامآباد می‌شوند، سال گذشته دو حمله ی پیچیده را سازماندهی کردند که پاکستان را لرزاند. اولی ترور بی‌نظیر بوتو در ۲۶ دسامبر ۲۰۰۷ بود و دومی انفجار بزرگ ۲۰ سپتابر ۲۰۰۸ که هوتل ماریوت به‌شدت محافظت‌شده را ویران کرد و بیش از ۶۰ کشته بر جای گذاشت. ترور بی‌نظیر بوتو به بحران‌های دیگری ختم شد. آصف‌علی زرداری، همسر او، در یک انتخابات آزاد به ریاست‌جمهوری رسید و بالا‌خره پرویز مشرف، جنرال متحد واشنگتن از قدرت کنار رفت. در این میان حمله به هوتل ماریوت باعث نشد که زرداری بتواند پارلمان را به پشتیبانی از جنگ امریکا علیه تروریزم متقاعد کند و قانونگذاران پاکستانی همچنان خواستار مذاکره با شبه‌نظامیان هستند. انفجارهای هوتل ماریوت نشان داد که مرز طولا‌نی میان پاکستان و افغانستان همچنان منافع واشنگتن، کابل و اسلامآباد را مورد تهدید جدی قرار می‌دهد.( ۲۰ سپتامبر)
۵
دزدان دریایی بر امواج حکم می‌رانند
استفاده از واژه «دزدی دریایی» برای توصیف ماجرای دزدیده شدن کشتی‌های تجاری در شاخ افریقا تایید این واقعیت است که مردم رنج‌کشیده شرق افریقا در عصری دیگر زندگی می‌کنند. با این همه حوادث پاییز ۲۰۰۸ نشان داد که دریانوردان دغل سومالیایی در کار خود جدی هستند و البته عواقب ماجرا از خلیج عدن فراتر رفت. آنها در سال ۲۰۰۸ حدود ۷۰ کشتی را ربودند و بیش از ۳۰ میلیون دالر به دست آوردند اما آژیر خطر در ماه سپتامبر به صدا درآمد که دزدان یک کشتی باری اوکراینی را دزدیدند که تانک و دیگر تسلیحات را احتمالا به سمت سومالیای جنگزده حمل می‌کرد. این همه ی ماجرا نبود؛ دزدان یک نفتکش دولت عربستان سعودی را هم ربودند که حدود ۱۰۰ میلیون دالر نفت خام حمل می‌کرد. در طول چند ماه اخیر دولت‌های غربی و غیرغربی دزدان را تهدید کرده‌اند اما اقدام خاصی صورت نگرفته و فقدان امنیت در این مسیر تجاری حساس به معیشت تعداد زیادی از مردم ضربه خواهد زد. (۱۸ نوامبر)
۶
جنگ در قفقاز
ولا‌دیمیر پوتین مرد سال ۲۰۰۷ تایم، شاید دیگر رییس‌جمهور روسیه نباشد، اما نتیجه ی دیدگاه‌هایش درباره ی احیای امپراتوری را در ماه اگوست، هنگامی که تانک‌های روسی وارد اوستیای جنوبی شدند، دیدیم. (اوستیای جنوبی ولایت خودمختاری در گرجستان است که دولت غربگرای آن رویای پیوستن به ناتو را در سر دارد.) مواجهه هنگامی آغاز شد که نیروهای گرجی حملا‌تی را به اوستیای جنوبی آغاز کردند اما نیروهای روسیه تا عمق خاک گرجستان پیش رفتند و این پیام را به سراسر جهان مخابره کردند که مسکو گسترش ناتو را تا دهلیزش برنمی‌تابد و چالش‌های میخاییل ساکاشویلی، رییس‌جمهور ملی‌گرای گرجستان را تحمل نمی‌کند. نه امریکا توانست به حمله روسیه واکنشی واقعی نشان دهد و نه اروپا. آنها به دنبال درگیری نظامی با روسیه نبودند و اروپا هم در آستانه ی فصل سرما نمی‌توانست فراموش کند که اکثر ذخایر نفت و گازش تحت کنترول مسکو است. اروپایی‌ها بالا‌خره میانجی طرح صلحی میان دو طرف شدند که بیشتر بخش‌هایش را روسیه دیکته کرده بود. (۷ اگوست)
۷
دردسرهای مرگبار ملا‌مین چینی
از ملا‌مین برای تولید بشقاب و ظروف آشپزخانه استفاده می‌شود، اما می‌توان آن را در شیر یا دیگر مواد غذایی ریخت تا در آزمایش‌ها میزان پروتین آن ماده بالا نشان داده شود و این سرچشمه رسوایی بزرگ کالای ساخته ی چین بود. در سال ۲۰۰۷ هم سگ‌ها و گربه‌هایی در سراسر جهان به‌خاطر مصرف مواد غذایی چینی دچار مشکلا‌ت کلیه شده بودند، چون با این که ملا‌مین سمی نیست، اما بدن نمی‌تواند آن را دفع کند. در سال ۲۰۰۸ قربانیان البته نوزاد بودند. ۶ نوزاد چینی به‌خاطر مشکلا‌ت کلیه جان سپردند و ۳۰۰ هزار نفر دیگر روانه شفاخانه شدند. در ۱۵ سپتامبر یک شرکت بزرگ مجبور به عذرخواهی شد اما کمی بعد معلوم شد که اکثر شرکت‌های چینی از این راز بهره برده بودند. در حال حاضر صادرات مواد غذایی ارزان‌قیمت چینی به بعضی از کشورها کاملا متوقف شده است.
۸
تاریک‌روشن پدرسالا‌ر کیوبا
چینی‌ها را فراموش کنید؛ آنها سال‌ها است که کمونیست واقعی به حساب نمی‌آیند و کیم جونگ‌ایل، رهبر کوریایی شمالی حالا به سایه‌ای کمرنگ از پدر قدرتمند شبه‌استالین اش تبدیل شده است. آخرین غول کمونیستی جهان فیدل کاسترو است که با وجود خداحافظی از قدرت، همچنان کاریزمای انقلا‌بی‌اش را حفظ کرده است. فیدل ناخوش‌احوال پس از نیم قرن حکمرانی بر کیوبا ریاست‌جمهوری را به برادر جوان‌ترش رایول سپرد. عده زیادی امیدوارند که او نقش یک اصلا‌ح‌طلب میانه‌رو را بازی کند و با باراک اوباما دست دوستی دهد. اگرچه فیدل کاسترو هنوز تاثیرگذار است – نه‌فقط به‌خاطر این که هنوز رهبر حزب کمونیست به حساب می‌آید – اما به هر حال بیماری او روزبه‌روز بدتر می‌شود. عصر این غول انقلا‌بی به پایان رسیده است. دوران گذار آغاز شده است. (۲۰ فبروری)
۹
آزادی در کلمبیا
تصاویر اینگرید بتانکورت در دوران سه‌ساله‌ای که گروگان فارک – نیروهای مسلح انقلا‌بی کلمبیا – بود، احساسات شمار زیادی از مردم در سراسر جهان را تحریک می‌کرد. بتانکورت که هنگام ربوده شدن توسط این گروه مارکسیست- قاچاقچی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری کلمبیا بود به یکی از مشهورترین گروگان‌های دنیا تبدیل شد و رسانه‌ها بارها در طول این سال‌ها خبر آزادی قریب‌الوقوع اش را اعلا‌م می‌کردند و بالا‌خره یکی از خوش‌ترین و دراماتیک‌ترین اتفاقات سال ۲۰۰۸ رخ داد و نیروهای مسلحی که خود را ماموران صلیب سرخ جا زده بودند، بتانکورت را آزاد کردند. (البته نباید مرگ سران فارک و تضعیف این گروه در سال گذشته را در آزادی بتانکورت بی‌تاثیر دانست.) بتانکورت به هر حال همچنان به آینده امیدوار است و روحیات کمال‌گرایانه‌اش را از دست نداده است. (۲ جولا‌ی)
۱۰
خشم مادر طبیعت
آخرین باری که تعداد زیادی از مردم به یکباره در حادثه‌ای طبیعی جان باختند، سونامی اقیانوس هند در سال ۲۰۰۴ بود که حدود ۲۲۵ هزار کشته برجای گذاشت. امسال دو واقعه مرگبار تلفاتی در همان حد به‌بار آورد. اولی توفان موسمی در میانمار بود که دومی اتفاق افتاد و دومی زلزله مرگباری بود که ۱۰ روز بعد چندین دهکده و مکتب را در سیچوان، پرجمعیت‌ترین ولایت چین، با خاک یکسان کرد. توفان نرگس حدود ۱۵۰ هزار کشته بر جای گذاشت و در زلزله چین ۸۷ هزار نفر مردند. واکنش دولت‌های چین و میانمار به فاجعه یکسان نبود. دولت نظامی میانمار تلا‌ش فراوانی کرد تا جلو ورود امدادگران خارجی را به کشور بگیرد و چینی‌ها در آستانه المپیک از جهان کمک خواستند و گذاشتند خبرنگاران خارجی کارشان را بکنند.( ۲ و ۱۲ می)
