نتیجه قانونی یا تصمیم عجولانه؛ دیدگاه نهادهای ناظر درباره نتیجه نهایی انتخابات چیست؟

نهادهای ناظر بر روند انتخابات یافته‌های نظارتی‌شان را یک روز پس از اعلام نتیجه‌ی نهایی انتخابات ریاست جمهوری، همه‌گانی کرده‌اند. بر اساس این یافته‌ها کمیسیون مستقل انتخابات با آن که فرصت کافی در دست داشت، اما موفق نشده است اعتماد دسته‌های انتخاباتی را به دست بیاورَد. برخی از نهادهای ناظر، تصمیم این کمیسیون مبنی بر اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری را یک اقدام عجولانه دانسته و گفته‌اند که کارکردهای کمیسیون مستقل انتخابات سبب شده است که دسته‌های انتخاباتی نسبت به روند انتخابات بی باور شوند. کمیسیون مستقل انتخابات اما گفته است که نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری بر اساس قانون، لوایح و طرزالعمل‌های انتخاباتی اعلام شده است.

بنیاد انتخابات شفاف افغانستان (تیفا) اعلام نتیجه نهایی را یک اقدام «شتاب‌زده» از سوی رهبری کمیسیون مستقل انتخابات خوانده و گفته است که این نتیجه پیش از تطبیق همه‌ی فیصله‌های کمیسیون شکایات انتخاباتی صادر شده است. تیفا روز چهارشنبه، ۳۰ دلو با نشر یافته‌های نظارتی‌اش از روند انتخابات گفته است که در زمان اعلام نتایج نهایی حدود ۲۰درصد فیصله‌های کمیسیون شکایات انتخاباتی درباره بازشماری برخی از محلات رای‌دهی و تفتیش ویژه نمونه‌ای از آرای جنجالی در شماری از ولایت‌های کشور ناتکیمل بوده است.

تیفا هم‌چنان گفته است که تفتیش ویژه آرای جنجالی در غیاب ناظران داخلی و خارجی صورت گرفته است. در خبرنامه این نهاد ناظر آمده است: «تفتیش ویژه درکمیسیون مرکزی نیز شب‌هنگام و بدون حضور ناظران کمیسیون شکایات انتخاباتی و ناظران نهادهای بی‌طرف ملی و بین‌المللی صورت گرفته است.» تیفا دلیل شتاب‌زده‌گی کمیسیون مستقل انتخابات در اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری را اختلاف نظر و تقابل این کمیسیون با کمیسیون شکایات انتخاباتی دانسته و خاطرنشان ساخته است که کمیسیون مستقل انتخابات نتوانسته وظایف قانونی‌اش را در چارچوب صلاحیت‌های تفویض‌شده، انجام دهد. این نهاد ناظر، ایجاد تشنج و جنجال‌های پساانتخاباتی را از پی‌آمد‌های تصمیم شتاب‌زده کمیسیون مستقل انتخابات دانسته و خواهان محاکمه شدن اعضای رهبری این کمیسیون شده است.

کمیسیون مستقل انتخابات اما هم‌زمان با اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری گفته است که فیصله‌های کمیسیون شکایات انتخاباتی در مطابقت با قانون عملی شده است. حوا علم نورستانی، رییس این کمیسیون روز سه‌شنبه، ۲۹ دلو با اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری گفت، فیصله شماره ۱۲۲ مبنی بر اعلام نتیجه نهایی انتخابات پس از تطبیق فیصله‌های کمیسیون شکایات انتخاباتی تصویب شده است. خانم نورستانی هم‌چنان افزود، فیصله‌های کمیسیون شکایات انتخاباتی در حضور نماینده‌گان این کمیسیون تطبیق شده است.

کمیسیون شکایات انتخاباتی پس از رسیده‌گی به شکایت‌های استثنایی و استینافی در شانزدهم دلو اعلام کرد که ۲۸ محلی که  فاقد اطلاعات بایومتریکی هستند، نیاز است آرای این محلات در نُه ولایت کشور بازشماری شود. این کمیسیون هم‌چنان درباره ۱۳۷هزار و ۶۳۰ رای مشکوک و ۱۰۲هزار و ۱۲ رای خارج از زمان رای‌دهی فیصله کرده بود که به صورت نمونه‌ای از این آرا تفتیش ویژه شوند. در جزییات این فیصله آمده بود، ۱۵ درصد آرای خارج از زمان و ۱۰ درصد از آرای مشکوک باید تفتیش ویژه شوند و در صورتی که ۶۵ درصد معیار لازم را داشته باشند، معتبر شمرده شوند. رییس کمیسیون مستقل انتخابات از پایان تطبیق این فیصله در حضور نماینده‌گان کمیسیون شکایات انتخاباتی خبر داد و گفت، این آرا دست‌کم ۹۷ درصد معیار لازم را تکمیل کرده‌اند. کمیسیون شکایات انتخاباتی اما در این باره سکوت کرده است. با تماس‌های مکرر نیز موفق به گرفتن دیدگاه این کمیسیون نشدیم.

بر اساس فیصله کمیسیون مستقل انتخابات در باره اعلام نتیجه نهایی انتخابات ریاست جمهوری، محمداشرف غنی با کسب ۵۰.۶۴ درصد کل آرای به کار رفته در انتخابات ششم میزان پیروز این دور انتخابات ریاست جمهوری شده است. شماری از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری اما ادعا دارند که این نتیجه را نمی‌پذیرند. در این میان، عبدالله عبدالله که از میان یک میلیون و ۸۲۳هزار و ۹۴۸ رای استفاده شده در این دور انتخابات، ۳۹.۵۲ درصد رای گرفته است، نتیجه انتخابات را خلاف اصول انتخاباتی دانسته و گفته است که به زودی یک حکومت همه‌شمول ایجاد خواهد کرد.

با توجه به این، بنیاد انتخابات شفاف افغانستان (تیفا) از به میان آمدن جنجال‌های پساانتخاباتی ابراز نگرانی کرده و گفته است که احتمال دارد ادامه این جنجال‌های سیاسی روند صلح را نیز متاثر سازد. از همین رو، تیفا از رهبران سیاسی کشور خواسته است با درنظرداشت منافع ملی کشور به دنبال یک راه حل مناسب و قابل قبول برای همه، باشند. این نهاد هم‌چنان از جامعه جهانی خواسته است تاهرچه زودتر درباره وضعیت پیش آمده موضع‌شان را روشن کنند تا از بحران احتمالی پیش‌گیری شود.

هم‌چنان بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان (فیفا) نیز از تاخیر چندین ماهه در اعلام نتیجه نهایی انتخابات ششم میزان انتقاد کرده و گفته است که رهبری کمیسیون مستقل انتخابات با آن که زمان کافی در اختیار داشت، اما نتوانسته اعتماد دسته‌های انتخاباتی را آن‌چنانی که لازم بود، به دست بیاورد. فیفا دلیل ایجاد فضای بی‌اعتمادی میان دسته‌های انتخاباتی را نسبت به کارکردهای کمیسیون مستقل انتخابات، نبود هماهنگی لازم میان کمیسیون‌های انتخاباتی عنوان کرده و گفته است که «موجودیت فضای تقابل و شیوه کار هر دو کمیسیون در مرحله پس از رسیده‌گی به شکایات در قبال نتایج ابتدایی سبب شده‌ است که طرف‌های سیاسی قضیه بیش‌تر حساس شوند و در باره نتیجه کار این دو کمیسیون شک و تردید داشته باشند.» فیفا از چهره‌های سیاسی و بانفوذ کشور خواسته است که زمینه تفاهم و گفت‌وگو را میان رهبران و کتله‌های سیاسی به میان بیاورند تا از شکل‌گیری بحران سیاسی در کشور پیش‌گیری شود.

این درحالی است که انتخابات ریاست جمهوری حدود پنج ماه پیش در ششم میزان سال روان خورشیدی در چهار هزار و۹۴۲ مرکز رای‌دهی در سراسر کشور برگزار شد. نتیجه ابتدایی این رقابت سیاسی در اول جدی از سوی کمیسیون مستقل انتخابات اعلام شد. بر اساس نتیجه ابتدایی، محمداشرف غنی با کسب پنجاه ممیز شصت و چهار درصد کل آرا پیشتاز این دور انتخابات اعلام شد و عبدالله عبدالله با کسب سی و نه ممیز پنجاه و دو درصد کل آرا، پس از آقای غنی بیش‌ترین رای را در این دور انتخابات به نفع خود رقم زده بود. ده درصد کل آرای به‌کاررفته در این دور انتخابات ریاست جمهوری به نام۱۰ نامزد دیگر این دور رقم خورده بود. هرچند آمارهای کمیسیون شکایات انتخاباتی نشان می‌دهد که دست‌کم ۲۳هزار شکایت در مرحله ابتدایی و استینافی نسبت به اعلام نتیجه ابتدایی انتخابات ریاست جمهوری ثبت و به آن رسیده‌گی شده است، اما در نتیجه این انتخابات تغییر چندانی به میان نیامده است. طبق آمار ارایه شده از سوی کمیسیون مستقل انتخابات، پس از تطبیق فیصله‌های کمیسیون شکایات انتخاباتی تنها ۴۲۵ رای باطل شده است، اما هیچ تغییری در درصدی آرای نامزدان به میان نیامده است.