خلیلی در بامیان: چگونه‌گی نظام آینده به همه‌پرسی گذاشته شود
الیاس طاهری
محمدکریم خلیلی، رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان در مراسم بیست‌وششمین سالیاد عبدالعلی مزاری «شهید وحدت ملی» در بامیان گفته است که در مورد چگونه‌گی نظام آینده باید مردم تصمیم بگیرند و هر زمانی که موقع آن رسید، رفراندوم برگزار شود. آقای خلیلی این اظهارات را پیش از چاشت روز سه‌شنبه، هفدهم حمل در جمع هزاران تن از باشنده‌گان بامیان و ولایت‌های مرکزی، در شهر بامیان مطرح کرد.
آقای خلیلی افزود که سیستم‌ها و نظام‌های پیشنهادی همه مجموعه‌ها و طرف‌های تأثیرگذار به همه‌پرسی گذاشته شود و هر سیستم و نظامی که اکثریت آرای مردم را کسب کرد، قابل قبول باشد. وی تأکید کرد این همه‌پرسی در صورتی ممکن است که یک نفوس‌شماری دقیق از شهروندان کشور تهیه شود تا در آینده سبب کشمکش و نزاع در بین شهروندان کشور نشود. به باور وی آمارهای کنونی احصائیه‌ی مرکزی دقیق نیست.
معاون پیشین ریاست‌جمهوری با اشاره به نوعیت نظام گفت که مزاری یکی از راه‌های حل بحران در کشور را نظام فدرالی مطرح کرده بود. اما هر زمانی که این حرف سر زبان‌ها می‌آید، برداشت‌های غلط از آن صورت می‌گیرد. وی تأکید کرد که نظام فدرالی توسط عبدالعلی مزاری به عنوان یکی از راه‌های حل بحران کشور مطرح شده بود و به‌معنای تجزیه نیست.
صلح نباید قربانی منافع شخصی شود
به باور آقای خلیلی، فرصت خوبی برای برقراری صلح و ختم جنگ و منازعه در کشور به وجود آمده است و از آن باید استفاده شود. به بیان او، در حال حاضر اجماع جهانی، منطقه‌ای و ملی در مورد صلح به وجود آمده و این فرصت نباید قربانی منافع شخصی افراد و گروه‌ها شود. به تعبیر آقای خلیلی، اکنون همه طرف‌های داخلی و بیرونی به‌شمول طالبان به این باور رسیده‌اند که جنگ راه حل نیست و بحران افغانستان باید از طریق گفت‌وگو و مذاکره حل شود. خلیلی گفت، زمانی که او تصدی ریاست شورای عالی صلح را بر عهده داشت، پیش‌رفت‌های خوبی صورت گرفته بود؛ اما به گفته‌ی او، با این شورا همکاری صورت نگرفت تا صلح به نتیجه برسد. او از تبادله‌ی چندین نامه میان سران طالبان و شورای عالی صلح یاد کرد و افزود که طالبان در نامه‌های خود اظهار آماده‌گی کردند؛ اما حکومت به هر دلیلی از همکاری‌های لازم در این خصوص پرهیز کرد.
امارت طالبان برگشت‌ناپذیر است
خلیلی هم‌چنان گفت همان‌طور که صلح یک نیاز اساسی است، نیازمند قربانی از دو طرف مذاکره نیز می‌باشد. او تأکید کرد که امارت اسلامی برای دنیا و افغانستان قابل قبول نیست و از جانبی هم طالبان وضعیت موجود را نمی‌پذیرند. در این صورت طرف‌ها باید حاضر به دادنِ قربانی باشند تا این روند به یک نتیجه برسد. وی افزود که شرایط تغییر کرده و پاکستان که از حامیان طالبان است و حکومت طالبان را به رسمیت شناخته بود، حالا به این باور است که امارت طالبان به هیچ وجه به نفع پاکستان، افغانستان و منطقه نیست. وی هشدار داد که اگر صلح به نتیجه نرسد، جنگ در کشور تشدید می‌یابد و وضعیت بدتر خواهد شد. به نقل از رهبر حزب وحدت، صلح، باید عادلانه و مورد پذیرش تمام اقوام، احزاب و طرف‌ها باشد؛ زیرا اگر این صلح عادلانه نباشد و مردم را به سوی تاریکی هدایت کند و یا جنگ ادامه یابد، در این صورت به نفع نیست.
آقای خلیلی خطاب به جامعه جهانی، کشورهای منطقه و طرف‌های گفت‌وگوکننده گفت که طرح‌های تحمیلی در رابطه به صلح قابل قبول نیست و مردم در برابر آن ایستاد خواهند شد. خلیلی تصریح کرد که هیچ طرح و راه حلی بدون حضور مردم مناطق مرکزی مطرح شده نمی‌تواند و به جایی هم نخواهد رسید.
صلح باید عادلانه و پایدار باشد
رهبر حزب وحدت اسلامی، با اشاره به نشست استانبول در مورد صلح افغانستان گفت که احتمالاً برخی کشورهای تأثیرگذار منطقه نیز در آن حضور خواهند داشت و امید می‌رود که این نشست یک فضای روشن را برای کشور رقم بزند. وی اظهار امیدواری کرد که کاستی‌های نشست‌های قبلی صلح، در نشست استانبول برطرف شود. آقای خلیلی گفت، مردم صلحی می‌خواهند که پایدار و عادلانه باشد. صلحی که منازعات ریشه‌دار کشور را حل کند و مردم شاهد بروز منازعات به شکل‌های دیگر نباشند. به باور وی، ریشه‌های منازعات چندین ساله در کشور باید شناسایی و قطع شود؛ زیرا اگر صلح عادلانه نباشد، پایدار هم نیست و کشور را به یک منازعه و بحران عمیق دیگری خواهد برد. وی بیان داشت که همه طرف‌ها باید خود را در روند صلح ببینند. اما صلحی که همه اقوام و احزاب تأثیرگذار در آن سهیم نباشند، قابل قبول نخواهد بود.
حکومت، سیاست حذف قومی را در پیش گرفته است
آقای خلیلی در بخشی از سخنانش، حکومت را به در پیش گرفتنِ سیاست «حذف قومی» متهم کرد. طبق گفته آقای خلیلی، حکومت، در دو روز دو نفر را «وادار به استعفا» کرده است؛ اما او «دندان روی جگر» گذاشته تا بحران‌زایی نشود. اما وی هشدار داد در صورتی‌که بحران بر مردم تحمیل شود؛ در آن صورت مردم مانند «کوه بابا» ایستاد خواهند شد.
همین‌طور آقای خلیلی با اشاره به حادثه اخیر ولسوالی بهسود ولایت میدان‌وردک گفت، با آن‌که باشنده‌گان مناطق مرکزی از مسیرهای غوربند و میدان‌شهر به دلیل تهدیدات امنیتی نمی‌توانند به کابل سفر کنند؛ حکومت به جای انجام دادن مکلفیت‌های خود، مردم را ملامت می‌کند. او بدون نام بردن از علی‌پور گفت که مردم ناگزیر شده‌اند، سلاح بردارند و از خود دفاع کنند. آقای خلیلی اعزام بیش از یک‌هزار نیروی امنیتی توسط حکومت به بهسود را «جنگی کردن» آن ساحه تعبیر کرد. در حالی‌که به گفته او، از همان روزی که نیروها به بهسود رفتند، هیچ فیری از جانب مردم بر آن‌ها صورت نگرفت؛ زیرا مردم نمی‌خواهند با حکومت درگیر شوند. به باور خلیلی، قضایای بهسود «عمق» بیش‌تری دارد و پیش از آن‌که «لشکر ۱۳۰۰ نفری» به محل اعزام می‌شد، قضیه بهسود باید مورد تحلیل قرار می‌گرفت.
او از عدم پیش‌رفت پروژه‌های توسعه‌ای در مناطق مرکزی نیز انتقاد کرد. به گفته‌ی آقای خلیلی، با آن‌که شروع کار پروژه شاهراه گردن‌دیوال در کابینه حکومت قبلی تصویب و کار عملی آن از بودجه ملی آغاز شده بود، تاکنون هیچ پیش‌رفتی نداشته است. همین‌طور به بیان وی، جاده شمال به جنوب نیز در آن زمان با بودجه ۲۰۶ میلیون دالر از بانک توسعه آسیایی تصویب شده بود که باید در شش سال تکمیل می‌شد، اما تاهنوز کارش به پایان نرسیده است.
وی از رویداد جان باختنِ ۱۱ غیرنظامی که چند ماه پیش در بهسود توسط نیروهای امنیتی کشته شدند، نیز یاد کرد و با انتقاد از حکومت گفت که به جای پذیرفتنِ تقصیر خود، مردم را ملامت می‌کند. رهبر حزب وحدت تأکید کرد با وجود اختلاف نظرهایی که با رهبری حکومت فعلی دارد و هر از گاهی از عمل‌کردهایش انتقاد می‌کند، اما به‌دلیل شرایط حساس کنونی طرفدار بیش‌تر شدن تنش‌ها نیست.
