بررسی احتمال افزایش میزان مرگ‌و‌میر ناشی از کرونا در شهر کابل

محققان در دانشگاه هاروارد، مطالعات اولیه‌ای در مورد تأثیر آلوده‌گی هوا بر افزایش میزان مرگ‌و‌میر کووید-۱۹ انجام دادند. در نتیجه این تحقیق دانشمندان  دریافتند که حتا «افزایش اندک ذرات معلق در هوا و در معرض قرار گرفتن انسان برای طولانی‌مدت، منجر به افزایش زیاد میزان مرگ‌و‌میر COVID-19 می‌شود.» آن‌ها دریافتند که فزایش PM2.5 به میزان ۱ میکروگرام در مترمکعب با افزایش ۸٪ در میزان مرگ کووید-۱۹ همراه است (Wu et al, 2020).

وخیم‌ترین منطقه در ایتالیا، لومباردی است که تقریباً نیمی از کل تلفات ایتالیا را به ثبت رسانده است. شهر لومباردی توسط کوه‌ها حلقه شده، از این رو فشار هوا رو به پایین است و هوای آلوده به زودی پراگنده نمی‌شود. در اسپانیا‌، منطقه آسیب‌دیده منطقه اداری مادرید است که از نظر موقعیت جغرافیایی شباهت زیادی به لومباردی ایتالیا دارد؛ یعنی از چهار طرف محاط به کوه‌ها بوده و در نتیجه می‌توان گفت که هر دو شهر آسیب‌پذیر از نگاه توپوگرافی شباهت‌های زیادی با شهر کابل دارند.

ذرات معلق در هوا ـ که توسط محققان به عنوان PM2.5 شناخته شده است ـ کوچک‌تر از ۲٫۵ میکرومتر اند که با سوزاندن مواد خاصی از جمله زغال‌سنگ و تیل به اتموسفیر انتشار می‌یابند. براساس گزارش  EPA استنشاق PM2.5 به مدت طولانی می‌تواند منجر به افزایش خطر حمله قلبی‌، مرگ زودرس در مبتلایان به بیماری‌های قلبی یا ریه‌، وخیم‌تر شدن علایم آسم‌، کاهش عمل‌کرد ریه‌ها و تحریک راه‌های هوایی شود که می‌تواند منجر به سرفه یا مشکل در تنفس شود (EPA).

تحقیقاتی که توسط براندون و همکارانش صورت گرفته، نشان می‌دهد که آلوده‌گی علاوه بر تضعیف سیستم‌های تنفسی و حساسیت بیش‌تر به کووید-۱۹، ممکن است به عنوان حامل ویروس کرونا عمل کند. دانشمندان ایتالیا ویروس کرونا را روی ذرات معلق هوا تشخیص داده‌اند که به اعتقاد آن‌ها این امر می‌تواند به گسترش ویروس کمک کند. این یافته‌ها مقدماتی‌اند‌، اما هنوز مشخص نیست که ویروس پس از برخورد با ذرات آلوده‌ زنده می‌ماند یا این‌که آیا می‌تواند با ذرات معلق هوا منتشر شود و زمینه ایجاد عفونت را فراهم آورد یا خیر (‌Brandon, 2020).

آلوده‌گی محیط زیست یکی از بحران‌های جدی برای شهر کابل و شهروندان آن به شمار می‌آید. افزون بر انواع مشکلات و چالش‌‌هایی که شهر کابل در ارتباط با محیط زیست دارد، آلوده‌گی شدید هوا نیز بدان افزوده شده است. عوامل عمده آلوده‌گی هوای شهر کابل قرار ذیل‌اند:

• عدم تطبیق قانون، مقررات و پالیسی محیط زیستی؛
• سوخت غیر‌معیاری؛
• سرک‌های خامه؛
• نبود سیستم منظم کانالیزاسیون؛
• نبود فضای سبز؛
• نبود سیستم منظم حمل‌و‌نقل جمعی و استفاده بیش از حد از وسایط نقلیه انفرادی؛
• عدم مدیریت دقیق زباله‌های شهری.

کابل شهری است که توسط کوه‌ها احاطه شده و کوه‌ها در مقابل وزش باد و انتقال آلوده‌گی به بیرون از شهر، سد می‌شوند.

در حال حاضر دو عامل باعث کاهش کوتاه‌مدت آلوده‌گی هوای شهر کابل شده که قرار ذیل‌اند:

• عامل طبیعی (وجود بارنده‌گی‌های پی‌هم از شروع فصل بهار الی اکنون)؛
• عامل مصنوعی (تطبیق قرنطین که باعث کاهش حمل‌و‌نقل و متوقف شدن صنایع تولیدی شد).

هر دو عامل ذکر شده موقتی‌اند و به احتمال زیاد بنا بر شرایط اقتصادی که در کشور حاکم است، دولت قادر نخواهد بود که به قرنطین ادامه دهد. از طرف دیگر نظر به معلومات موجود، در فصل تابستان و خزان افغانستان شاهد کم‌ترین بارنده‌گی‌ است. بنابراین دیری نخواهد گذشت که شهر کابل دوباره به یکی از شهر‌های آلوده تبدیل شود.

بنا بر تحقیقاتی که قبلاً ذکر شد، افزایش آلوده‌گی هوا خصوصاً اکساید‌های نایتروجن و ذرات معلق هوا، باعث افزایش تلفات بیماری کووید-۱۹ می‌شود و احتمال انتقال این ویروس توسط ذرات معلق هوا نیز وجود دارد. از طرف دیگر مطالعاتی که در ایتالیا و هسپانیا صورت گرفته، نشان می‌دهد که بیش‌ترین تلفات از اثر ویروس کرونا در شهر‌های لومباردی و مادرید بوده که از نگاه جغرافیایی با شهر کابل شباهت زیادی دارند؛ محاط به کوه‌ها و دارای جریانات باد دورانی بوده که هوا در آن پراگنده نمی‌شود.

به منظور درک بیش‌تر موضوع دیتاهای جریان باد و بارنده‌گی را در کشور مورد مطالعه قرار می‌دهیم، چون هر دو عامل (باد و بارنده‌گی) و توپوگرافی می‌تواند باعث کاهش آلوده‌گی هوا شود؛ اما فراموش نباید کرد که به دلیل خامه بودن سرک‌ها و کمبود فرش نباتی در شهر کابل، عامل باد یکی از عوامل موثر در پراگنده‌گی ذرات معلق هوا نیز محسوب می‌شود.

فصل مرطوب در شهر کابل از  ۵ February الی اول ماه May  یعنی ۲ ماه و ۹ روز به طول می‌انجامد و فصل خشک سال از اول ماه May تا ۵ February به طول می‌انجامد، یعنی بیش‌تر از ۹ ماه. توضیحات بیش‌تر در گراف ۲ نشان داده شده است (weatherspark, 2020).

 

طوری که در گراف ۱ دیده می‌شود، احتمال بارنده‌گی در ماه‌های آینده بسیار کم است و این بدین معنا است که از این به بعد ذرات معلق هوا به آسانی ته‌نشین نخواهد شد. از طرف دیگر گراف ۲ توزیع باد در شهر را کابل نشان می‌دهد که فصل پر‌باد شهر کابل ۴٫۳ ماه به طول می‌انجامد و از ۲ ماه May الی ۱۳ September است. در این مدت سرعت متوسط باد به ۶٫۹ مایل در ساعت می‌رسد. یکی از دلایل عمده آلوده‌گی هوای شهر کابل، ذرات معلق PM2.5 و PM10 است که از سرک‌های خامه و زباله‌های اطراف جویچه‌ها توسط جریانات بادی به هوا نشر می‌شود. پس به دلیل افزایش باد و کاهش بارنده‌گی در ماه‌های آینده، احتمال افزایش ذرات معلق در هوای شهر کابل چندین برابر می‌شود.

براساس شواهد و تحقیقاتی که ذکر شد، اگر احتمال انتقال ویروس کرونا توسط ذرات معلق وجود داشته باشد، یک فاجعه بزرگ شهر کابل را تهدید می‌کند که اگر جلو آن گرفته نشود، ما در این شهر شاهد مبتلا شدن صدها هزار نفر به ویروس کرونا خواهیم بود. از طرف دیگر اگر احتمال انتقال ویروس کرونا توسط ذرات معلق وجود هم نداشته باشد، به تنهایی ذرات معلقی که وارد هوا می‌شود، باعث ضعف سیستم دفاعی و تنفسی هم‌شهریان خواهد شد که در نتیجه احتمال مرگ‌و‌میر به دلیل ویروس کرونا را چندین برابر افزایش خواهد داد.

پیشنهادات

• نظر به وضعیت اقتصادی مردم شهر کابل اگرچه وضع ۱۰۰ درصد قرنطین امکان‌پذیر نیست، اما پیشنهاد می‌شود که تا حد امکان از گشت‌و‌گذار ساکنان شهر جلوگیری شود.
• کنترل وسایط نقلیه دودزا توسط ابزار موجوده ریاست محیط زیست و شهرداری کابل برای شناسایی موتر‌های دودزا که درصدی انتشار NO₂ و ذرات معلق آن از استندرد بیش‌تر است.
• سنجش وزش باد و سرعت باد به شکل همه‌روزه توسط ریاست هواشناسی به منظور شناسایی مناطق آسیب‌پذیر و تطبیق ممانعت در گشت‌و‌گذار در مناطق ذکر شده.
• نمونه‌برداری همه‌روزه از هوا توسط اداره ملی محیط زیست به منظور شناسایی مناطق با غلظت بالاتر از استندرد NO₂ و ذرات معلق ۵ و PM10، و وضع ممنوعیت گشت‌و‌گذار در ساحات آسیب‌پذیر.
• در صورت امکان توصیه به شهروندان به منظور استفاده از بایسکل به عوض وسایط نقلیه موتوری.
• آب‌پاشی سرک‌های خامه توسط شهرداری به منظور مرطوب نگهداشتن خاک و جلوگیری از پراگنده شدن ذرات معلق به هوای آزاد.
• توصیه به شهروندان به منظور آب‌پاشی احاطه حویلی، کوچه‌ها و اماکن عمومی برای کوتاه‌مدت و در دراز‌مدت ایجاد ساحات سبز در حویلی‌ها و اطراف کوچه‌های فرعی به منظور جلوگیری از پراگنده شدن ذرات معلق هوا.
• انتقال فوری مواد زاید که در جریان پاک‌کاری از چویچه‌های اطراف جاده‌ها تلنبار می‌شود تا باعث خشک شدن‌شان در محل و پراگنده شدن آن‌ها توسط باد در هوا نگردد.
• توزیع زباله‌دانی‌های سر‌پوشیده در تمام نقاط کابل به منظور جمع‌آوری دست‌کش و ماسک‌های استفاده شده و دفع آنی آن‌ها توسط ماشین‌های زباله‌سوز توسط شهرداری کابل.

کنترل و نظارت از پروسه جمع‌آوری و دفع زباله‌های طبیعی در شفاخانه‌ها، خصوصاً شفاخانه‌هایی که از مریض‌های کووید-۱۹ مراقبت می‌کنند.