موضوعات نشست صلح قطر؛ دولت موقت، آتشبس و تعیین میانجی
عبدالاحمد حسینی
هم‌زمان با تشدید خشونت‌ها، گفت‌وگوهای صلح وارد مرحله تازه‌ای شده است. دولت افغانستان و طالبان در سطح بالاتری وارد گفت‌وگو شده‌اند و روز شنبه، بیست‌وششم سرطان، نشست بین‌الافغانی را به منظور حل بن‌بست دیپلماسی صلح برگزار کردند. دو طرف مذاکره در افتتاح این نشست تأکید کردند که قضایای افغانستان راه‌حل نظامی ندارد و باید بر یک راه‌حل سیاسی که منجر به قطع جنگ و رسیدن به صلح شود، تمرکز شود. عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی در افتتاح این نشست گفت که رسیدن به صلح نیازمند انعطاف‌پذیری دو طرف است. او تصریح کرد که فضای منطقه‌ای و جهانی برای تأمین صلح در افغانستان فراهم شده است و مذاکرات صلح باید با درنظرداشت آرمان‌های مردم به نتیجه مثبت برسد. در همین حال، هیأت مذاکره‌کننده طالبان تصریح کرده است که مردم افغانستان در طول سال‌های اخیر درد و رنج فروان دیده‌اند و بیش از این نباید این درد و رنج را متحمل شوند. در همین حال یک منبع در تیم مذاکره‌کننده دولت می‌گوید که نشست بین‌الافغانی پس از افتتاح به صورت فشرده پشت درهای بسته ادامه یافته است. به گفته این منبع، آجندای این نشست، بر کسب مشارکت سیاسی، تعیین میانجی و برقراری آتشبس متمرکز بوده است.
پس از آن‌که جنگ شدت گرفت و مذاکرات صلح نیز نتیجه ملموسی در پی نداشت، حکومت تصمیم گرفت که هیأت بلندرتبه‌ای را به رهبری عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی، به قطر بفرستد. این هیأت که روز جمعه، بیست‌وپنجم سرطان، عازم دوحه شد، شامل چهرههای مطرح سیاسی، از جمله محمدکریم خلیلی رهبر حزب وحدت اسلامی افغانستان، عطامحمد نور رهبر شاخه انشعابی حزب جمعیت اسلامی، باتور دوستم عضو هیأت مذاکره‌کننده دولت، سعادت منصور نادری وزیر دولت در امور صلح و برخی دیگر از چهرههای سیاسی است. هرچند قرار بود حامد کرزی نیز در این نشست اشتراک کند، اما در دقیقه ۹۰ از رفتن به دوحه منصرف شد و تنها حمایتش را از تیم مذاکره‌کننده دولت اعلام کرد.
یک منبع در تیم مذاکره‌کننده دولت که نخواست نامی از وی گرفته شود، به روزنامه ۸صبح گفت که نشست بین‌الافغانی پس از افتتاح، دو بار به صورت فشرده پشت درهای بسته ادامه یافته است. به گفته این منبع، آجندی این نشست نیز تلاش برای کسب مشارکت سیاسی، تعیین میانجی و برقراری آتشبس بوده است. این منبع اما افزود که احتمال توافق روی برقراری آتشبس اندک است؛ زیرا طالبان به این نظر‌ند که آتشبس باید پس از یک توافق سیاسی میان دو طرف برقرار شود، در حالی که حکومت افغانستان توقع دارد که این آتشبس از اکنون اجرایی گردد.
از سوی دیگر این منبع تاکید کرد که طالبان گزینه دیگر را نیز برای برقراری آتشبس سه‌ماهه مطرح کرده‌اند. براساس معلومات منبع، طالبان در بدل برقراری این آتشبس، خواستار رهایی هفت هزار زندانی و حذف نام رهبران‌شان از فهرست سیاه ملل متحده شده‌اند. این گزینه اما از سوی دولت پذیرفته نشده است. پیش‌تر نادر نادری، عضو هیأت دولت، گفته بود که این خواست طالبان سنگین است.
رسیدن به صلح نیازمند انعطاف پذیری است
عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی در افتتاح این نشست گفت که در جریان ماه‌های اخیر جنگ شدت گرفته و مردم افغانستان روزهای دشواری را سپری می‌کنند. او تأکید کرد که قربانی اصلی این جنگ، مردم افغانستان‌اند. او افزود که قبل از رفتن به دوحه با تمامی بزرگان سیاسی کشور مشورت کرده است و تمامی سیاسیون به این نظر هستند که مشکل افغانستان راه‌حل نظامی ندارد و باید همه توان و انرژی برای رسیدن به یک راه‌حل سیاسی که منجر به قطع جنگ و طرح مشترک برای آینده افغانستان شود، متمرکز شود. رییس شورای عالی مصالحه ملی تأکید کرد که رسیدن به یک صلح پایدار، نیازمند انعطاف‌پذیری هردو طرف است. به باور او، در حال حاضر فضای منطقه‌ای برای تأمین صلح در کشور فراهم شده است. عبدالله از نقش کشور قطر و همکاری سازمان ملل متحد در امر تسهیل و میانجی‌گری روند صلح استقبال کرد و این مهم را در پیش‌رفت مذاکرات مفید دانست. پیش‌تر برخی از اعضای هیأت مذاکره‌کننده دولت، میانجی‌گری سازمان ملل متحد در روند صلح را یک ضرورت خوانده بودند و این نهاد را به عنوان میانجی گفت‌وگوها به جانب طالبان پیشنهاد کرده بودند. طالبان اما نسبت به میانجی‌گری ملل متحد روی خوش نشان ندادند و این نهاد را به عنوان میانجی نپذیرفتند.
رییس شورای عالی مصالحه ملی هم‌چنان تأکید کرد که در جنگ کنونی، مردم افغانستان قربانی اصلی خشونت‌ها هستند و این فرق نمی‌کند که کدام طرف به گزینه زور متوسل شده است. او افزود که به هرصورتِ آن، مردم افغانستان «بازنده اصلی» جنگ کنونی هستند. وی یادآور شد که افغانستان هنوز به بازسازی و روابط سازنده با منطقه و جهان نیاز دارد و اتصال منطقه‌ای نیز به صلح و ثبات در کشور نیازمند است. هم‌چنان او اذعان کرد که مردم افغانستان به کمک جامعه جهانی در سال‌های پسین، دستاوردهای قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند. او اما افزود که برداشت از این دستاوردها بین طالبان و دولت افغانستان متفاوت است. با این حال عبدالله گفت که تفاوت نظریات باید در معرض اراده جمعی مردم قرار داده شود و از تحمیل برداشت و نظریات به گونه غیرصلح‌آمیز خودداری شود.
هیأت مذاکره‌کننده با صلابت از مردم نماینده‌گی می‌کند
عبدالله عبدالله هم‌چنان گفت که مذاکرات صلح بین دو طرف باید با در نظر گرفتن آرمان مردم به نتیجه مثبت برسد. او خاطرنشان کرد که اگر طرف‌های گفت‌وگوکننده به خواست‌های مردم توجه نکنند، ممکن است که این جنگ ادامه پیدا کند و کشور بار دیگر به ویرانه تبدیل شود. رییس شورای عالی مصالحه ملی افزود که هیأت مذاکره‌کننده افغانستان با صلاحیت و صلابت از مردم افغانستان نماینده‌گی می‌کند تا روی همه مسائل از جمله اقدمات بعدی که برای رسیدن به یک فیصله نهایی نیاز است، مذاکره کند. وی بیان کرد که به هر اندازه مشکل بزرگ یا پیچیده باشد، از طریق گفت‌وگو با صداقت و با در نظر گرفتن منافع علیای کشور قابل حل است. وی تصریح کرد که طرف‌ها باید هر آن‌چه را مثبت و به نفع کشور است، انجام دهند و از آن‌چه که به منافع ملی ضربه می‌زند، اجتناب کنند. عبدالله گفت، از این‌که هر روز مذاکرات به تأخیر می‌افتد و نتیجه‌ای در پی ندارد، دو طرف مذاکره مقصر هستند. رییس شورای عالی مصالحه ملی ابراز امیدواری کرد که این گفت‌وگوها به تسریع روند مذاکره کمک کند. او از طالبان خواست که برای عبور از حاشه و بحث روی اصل آجندا، گام بردارند.
برای رسیدن به صلح به یک نظام اسلامی قوی و متمرکز نیاز است
در همین حال هیأت مذاکره‌کننده طالبان گفت که مردم افغانستان در چهار دهه گذشته برای ایجاد یک نظام مستقل و اسلامی فداکاری کرده‌اند. او افزود که هرچند این هدف بزرگ در آستانه تحقق است؛ اما هنوز مشکلات و سختی‌ها وجود دارد. ملا عبدالغنی برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر، در افتتاح این نشست دو روزه گفت که مردم افغانستان متحمل رنج فروان شده‌اند و بیش از این نباید رنج بکشند. او افزود که همه ملیت‌ها باید زیر سایه «نظام آینده اسلامی» شاد و مسالمت‌آمیز زنده‌گی کنند.
ملا برادر در ادامه صحبت‌هایش گفت، برای رسیدن به صلح، به یک نظام اسلامی قوی، متمرکز و مستقل نیاز است. رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر افزود که برای رسیدن به این اصل، باید از «خودخواهی، منافع شخصی و جاه‌طلبی» عبور شود. او تأکید کرد که افغانستان خانه مشترک همه افغان‌ها است و هر افغان حق زنده‌گی در این کشور را دارد.
با این حال برادر خاطرنشان کرد که برای پیش‌رفت مذاکرات صلح باید فضای بی‌اعتمادی از بین برده شود و برای وحدت و یک‌پارچه‌گی تلاش شود. او افزود که مردم افغانستان باید در برابر همه تلاش‌هایی که تعصبات قومی، منطقه‌ای و زبانی را دامن می‌زند و تلاش‌هایی که تمامیت ارضی این کشور را به خطر می‌اندازد، قاطعانه ایستاده‌گی شود. او در رابطه به گفت‌وگوهای بین‌الافغانی گفت که این گفت‌وگوها بیش از ده ماه است که آغاز شده، اما نتیجه نداشته و هنوز هم روی اصل اجندا بحث نشده است. او اما تأکید کرد که هیأت مذاکره‌کننده طالبان تمامی تلاش‌هایش را برای به نتیجه رسیدن مذاکرات انجام داده است. رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر گفت که مردم افغانستان باید با درنظرداشت اعتقادات دینی و علایق ملی‌شان یک نظام داشته باشند. به گفته او، نظام بیرونی و «افکار غریبه‌ها» تاکنون درد مردم را درمان نکرده است و از این به بعد نیز نمی‌کند. به باور او، این افکار سبب بروز مشکلات برای مردم افغانستان شده است. برادر تأکید کرده است که برای افغانستان صلح‌آمیز و آزاد، باید به ارزش‌ها و منافع مردم اهمیت داده شود. او گفت: «ما پیش‌رفت می‌خواهیم، زنده‌گی خوب و راحت می‌خواهیم؛ اما نه به قیمت ارزش‌های اسلامی، استقلال و آزادی. این صدای قلب مردم است که همه ما می‌دانیم.»
گفتنی است که گفت‌وگوهای صلح در ماه سنبله سال گذشته آغاز شد. این روند تاکنون کدام نتیجه ملموسی نداشته است. هیأتی که از جانب افغانستان رفته، قرار است برای یک روز دیگر با طالبان گفت‌وگو کند. آجندای این نشست هنوز روشن نشده است. پیش از این، رهبران سیاسی هشدار داده بودند که اگر این نشست به نتیجه مثبت نرسد، افغانستان بار دیگر شاهد یک جنگ نامتعارف خواهد بود.
