هماچوریا یا ادرار خوندار؛ از ابتلا تا پیش‌گیری
داکتر صفرمحمد نوروزی
هماچوریا یا ادرار خوندار به موجودیت بیش‌تر از ۳ حجره سرخ خون در یک متر مکعب ادرار سنترفوژ شده می‌گویند.
چند نوع هماچوریا را می‌شناسیم؟
از لحاظ تقسیم‌بندی هماچوریا را به دو نوع تقسیم کرده‌اند که عبارت‌اند از:
۱- هماچوریای میکروسکوپیک؛
۲- هماچوریای گروس که با چشم واضح قابل دید باشد.
هماچوریای میکروسکوپیک عبارت از حالتی است که با چشم برهنه خون در ادرار قابل دید نبوده و صرف می‌تواند حجرات سرخ خون را در ادرار زیر میکروسکوپ مشاهده کرد و هماچوریای گروس به حالتی گفته می‌شود که با چشم برهنه خون را ادرار قابل دیده بوده و نشان‌دهنده آن است که حجرات سرخ خون به مقدار بی‌نهایت زیاد در ادرار موجود است. در شکل میکروسکوپیک رنگ ادرار نورمال بوده و کدام تغییر رنگ در آن دیده نمی‌شود، اما در شکل گروس آن نظر به زیاد بودن کرویات سرخ خون در ادرار، رنگ ادرار متغیر است که به رنگ‌های چای‌مانند، کولا‌مانند، گلابی و یا سرخ دیده می‌شود.
قابل یادآوری است که هماچوریا نظر به فعل تبول به سه نوع تقسیم شده است که عبارت‌اند از:
۱- هماچوریای نوع ابتدایی؛
۲- هماچوریای نوع نهایی؛
۳- هماچوریای نوع مجموعی.
هماچوریای ابتدایی عبارت از هماچوریایی است که از احلیل منشا می‌گیرد؛ این نوع به‌صورت نادر واقع می‌شود و در شکل ثانوی، انتان واقع می‌شود.
هماچوریای نهایی عبارت از هماچوریایی است که در اخیر فعل تبول واقع می‌شود و از عنق مثانه و احلیل پروستاتیک منشا می‌گیرد. قابل یادآوری است که این شکل هماچوریا نیز به‌شکل ثانوی انتان واقع می‌شود.
هماچوریای مجموعی، نوع معمول‌ترین آن است و نشان می‌دهد که منشا آن مثانه یا قسمت‌های علوی طرق بولی است.
دریافت منشا هماچوریا توسط مورفولوژی (ساختمان ظاهری کرویات سرخ خون در ادرار)
به‌طور عموم در خون‌ریزی‌هایی که منشا آن گلومیرول است، ۸۰ درصد کرویات سرخ خون تخریب شده و مورفولوژی آن تغییر می‌کند، حال آن‌که در خون‌ریزی‌های با منشا طرق بولی سفلا، ۸۰ درصد کرویات سرخ خون نورمال بوده و مورفولوژی آن تغییر نمی‌کند.
هماچوریای همراه دردهای کولی یا درد شدید گرده، اکثراً در سنگ‌های کلیوی و سنگ‌های حالب دیده می‌شود و هماچوریای همراه سوزش و یا چرک، نشان‌دهنده سنگ‌های مثانه و احلیل می‌باشد. هماچوریا با فریکونسی و سوزش ادرار، نشان‌دهنده انتانات طرق بولی سفلا است. هرگاه هماچوریا همراه تب بلند و درد فلانک‌ها باشد، نشان‌دهنده Pyelonephritis یا چرک گرده است.
هماچوریای همراه با پندیده‌گی و فشار خون بالا، نشان‌دهنده التهاب تفرون گرده بوده می‌تواند. هماچوریای همراه با یک کتله در گرده، نشان‌دهنده تومور یا گرده پولی کیستیک بوده می‌تواند.
چه چیز‌ها باعث هماچوریا می‌شود؟
اسباب یورولوژیک هماچوریا عبارت‌اند از انتانات طرق بولی، سنگ‌های کلیوی، تومورهای کلیوی و ترضیضات.
هم‌چنان در کسانی که بیش از ۵۰ سال عمر داشته و هماچوریای گروس دارند، سرطان یک علت معمول است. BPH یا بزرگ شدن غده پروستات، یک علت معمول هماچوریا در مردها و انتانات طرق بولی یک علت معلوم هماچوریا در خانم‌ها است.
کدام اشخاص در معرض خطر هیماچوریا قرار دارند؟
- کسانی که از ادویه ضد درد زیاد استفاده می‌کنند؛
- افرادی که سن‌شان بلند‌تر از ۴۰ سال باشد؛
کسانی که در معرض شعاع قرار می‌گیرند؛
- کسانی که تاریخچه هماچوریا با چشم برهنه را داشته باشند؛
- کسانی که تاریخچه انتانات طرق بولی داشته باشند؛
- افرادی سگریتی؛
- کسانی که تاریخچه امراض طرق بولی دارند.
چگونه می‌توان هماچوریا را تشخیص داد؟
با گرفتن تاریخچه دقیق و انجام معاینه فزیکی و بعضی از معاینات لابراتواری ضروری می‌توان هماچوریا را تشخیص داد.
در تاریخچه باید موارد ذیل مورد بررسی قرار گیرد:
- فشار خون بالا؛
- سنگ‌های کلیوی؛
- امراض کلیوی؛
- دیالیز یا تعویض کلیه؛
- ترضیضات؛
- تمرین شدید؛
- عادت ماهوار؛
- امراض طرق تنفسی علوی؛
- انتانات و رش‌های جلدی؛
- اسهالات، به‌خصوص اسهالات خونی؛
- درد‌ها یا التهابات مفصلی؛
- ادویه‌ای که توسط مریض اخذ شده است؛
- امراض خون.
نکاتی که باید در نظر گرفته شود، قرار ذیل است:
در خانم‌ها، خون می‌تواند در زمان عادت ماهوار با ادرار یک‌جا شود. داکتر باید معاینات ادرار را بعد از سپری شدن عادت ماهوار مریض جهت معاینه به لابراتوار بفرستد تا خون عادت ماهوار با خونی که در هماچوریا موجود است، اشتباه گرفته نشود. هماچوریا صرف وقتی با درد همراه است که التهاب در ساحه موجود باشد.
برخی از ادویه رنگ ادرار را تغییر داده و با هماچوریای گروس اشتباه گرفته می‌شود. تعدادی از این داروها در ذیل ذکر شده است:
| Doxorubicin | Iboprofin | phenazopyridine |
| Chloroquin | Nitrofurantoin | phenolphthalein |
| Deferoxamin | Rifampicin | Iron sorbitol |
چگونه ادرار توام با خون (هماچوریا) را می‌توان تداوی کرد؟
هماچوریا را می‌توان با تداوی اسباب آن، تداوی کرد. اگر کدام سبب جدی باعث هماچوریا نشده باشد، نیاز به تداوی آن نیست. هماچوریایی که توسط انتانات طرق بولی به وجود می‌آید، باید با انتی‌بیوتیک تداوی شود و معاینه ادرار بعد از شش هفته تکرار گردد. به انتی‌بیوتیک وقتی خاتمه داده شود که از نابودی انتان اطمینان حاصل شود.
چگونه می‌توان از هماچوریا پیش‌گیری کرد؟
از هماچوریایی که به دلیل تمرین شدید به وجود می‌آید، می‌توان با تمرین سبک پیش‌گیری کرد. به‌طور عموم شما می‌توانید با یک طریقه درست زنده‌گی، طرق کلیوی صحت‌مند داشته باشید و از مصاب شدن به هماچوریا جلوگیری کنید. باید آب زیاد نوشید تا طرق بولی صحت‌مند داشت. مقدار آب یا مایعات نباید کم‌تر از هشت گیلاس در روز باشد. با گرم شدن هوا، مقدار آن باید از هشت گیلاس زیادتر شود. از نوشیدن سگرت باید پرهیز کرد؛ زیرا سگرت باعث کانسر طرق بولی می‌شود.
