از دزدی کمک‌ها تا تهیه فهرست سلیقه‌ای؛ شکایت‌ها از تطبیق برنامه دسترخوان ملی بالا گرفته است
عبدالاحمد حسینی
فعالان مدنی و باشنده‌گان ولایات در شماری از ولایت‌ها از روند توزیع کمک‌های دسترخوان ملی شکایت دارند. به گفته آنان، تهیه فهرست نیازمندان برای کمک‌های دسترخوان ملی شفاف و عادلانه نیست و در برخی از مواقع، مسوولان شوراهای محلی افراد نزدیک‌شان را برای گرفتن کمک‌ها انتخاب کرده‌اند. از سویی هم، بیش‌تر بودن شمار اعضای خانواده‌ها در روستاها سبب شده است که این برنامه نتواند تاثیر چشم‌گیری در رفع نیازهای غذایی مردم داشته باشد. این در حالی است که براساس گزارش‌ها، بخشی از کمک‌های دسترخوان ملی در شماری از نقاط کشور توسط افراد ناشناس دزدی شده است. سرقت ۳۱۴ هزار افغانی از بودجه دسترخوان ملی در بدخشان و ربوده شدن یک موتر از این کمک‌ها توسط افراد مسلح در لوگر، نگرانی‌ها پیرامون تطبیق این کمک‌ها را بیش‌تر ساخته است. وزارت احیا و انکشاف دهات هرچند حیف‌ومیل کمک‌ها در برخی از موارد را می‌پذیرد، اما تصریح می‌کند که این کمک‌ها در همکاری با مردم برگردانده شده است. این وزارت نمبر تماس «۳۳۳۰» را در اختیار مردم قرار داده است تا در صورت بروز مشکلات در جریان توزیع کمک‌ها، شکایت‌های‌شان را برای بررسی سریع ثبت کنند. گفتنی است که تا کنون نزدیک به ۲۰۰ هزار خانواده در ۳۴ ولایت از کمک‌های برنامه دسترخوان ملی مستفید شده‌اند.
هم‌زمان با شیوع ویروس کرونا، حکومت نزدیک به ۲۸۰ میلیون دالر را برای تهیه کمک‌های غذایی به نیازمندان روی دست گرفت. بودجه این کمک‌ها از سوی بانک جهانی تامین شد و در جریان آن، مواد غذایی و غیر‌غذایی که شامل آرد، برنج، روغن، لوبیا، نخود و صابون است، توزیع می‌شود. براساس برنامه‌ریزی، وزارت احیا و انکشاف دهات مسوولیت اجرای این برنامه در سطح روستاها را برعهده دارد و شوراهای مردمی این روند را تطبیق می‌کنند. مدیریت این روند نیز به معاونت اول ریاست جمهوری سپرده شده است. در اولین مرحله از این کمک‌ها، حدود ۱٫۶۸ میلیون خانواده مستحق دانسته شده‌اند و قرار است کمک دریافت کنند. هم‌چنان ۲٫۵ میلیون خانواده در مرحله دوم این کمک‌ها، از برنامه دسترخوان ملی مستفید می‌شوند. هرچند توزیع این کمک‌ها آغاز شده و نزدیک به ۲۰۰ هزار خانواده کمک دریافت کرده‌اند، اما انتقادها و شکایت‌ها از چگونه‌گی توزیع این کمک‌ها در جریان روزهای اخیر بالا گرفته است.
تهیه سلیقه‌ای فهرست؛ کمک‌ها در برخی از مواقع به نیازمندان نمی‌رسد
فعالان مدنی در برخی از ولایت‌ها می‌گویند که وزارت احیا و انکشاف دهات آنان را در جریان توزیع کمک‌های برنامه دسترخوان قرار نداده و در تهیه فهرست خانواده‌ها نیز با فعالان مشوره نشده است. قدیر محمدی، فعال مدنی در ولایت پروان، روز شنبه، بیستم جدی، در صحبت با روزنامه ۸صبح گفت که وزارت احیا و انکشاف دهات در تهیه فهرست خانواده‌های نیازمند با جامعه مدنی مشورت نکرده و بیش‌تر خانواده‌های نیازمند زیر پوشش کمک‌ها قرار نگرفته‌اند. او افزود که کمک‌ها در ولایت پروان به شکل عادلانه به خانواده‌های نیازمند توزیع نشده است. به گفته محمدی، با توجه به جاری شدن سیلاب‌ها در جریان امسال، صدها خانواده به دریافت کمک ضرورت دارند و نیاز بود که حکومت در مشورت با اعضای جامعه مدنی، این خانواده‌ها را در فهرست نیازمندان درج می‌کرد. قدیر محمدی گفت که مسوولان در هنگام توزیع کمک‌ها، به خانواده‌های نیازمند توجه نکرده‌اند و این کمک‌ها به شکل «غیرشفاف» توزیع شده است. پیش‌تر سیلاب مدهشی در ولایت پروان جاری شد و خسارات جانی و مالی زیادی را برای شهروندان به جا گذاشت.
امید جبران، فعال مدنی در کندز، نیز می‌گوید که در تهیه فهرست خانواده‌های مستمند، با فعالان جامعه مدنی مشورت نشده و این نهاد در شناسایی این خانواده‌ها سهیم نبوده است. او گفت، خانواده‌هایی در فهرست نیازمندان جا گرفته‌اند که با تهیه‌کننده فهرست شناخت و و رابطه داشته‌اند. جبران تصریح می‌کند که کمک‌های برنامه دسترخوان ملی به خانواده‌های نیازمند توزیع نمی‌شود و کسانی که در این کمک‌ها نقش دارند، کمک‌ها را در تبانی با افراد مسوول به نزدیکان‌شان و خانواده‌هایی که از امکانات خوبی برخوردار اند، توزیع می‌کنند. او گفت: «به افرادی که نیازمند هستند، کمک نمی‌رسد. به کسانی کمک می‌رسد که شناخت دارند و از منابع و امکانات خوبی برخوردار اند.»
منابع در ولایت لوگر نیز تصریح می‌کنند که کمک‌ها در این ولایت نیز به شکل لازم به نیازمندان توزیع نشده است. مطیع‌الله سرور، فعال رسانه‌ای، به روزنامه ۸صبح گفت که هرچند برنامه دسترخوان ملی در حال حاضر تنها در مرکز ولایت لوگر تطبیق شده، اما با وجود آن، شماری از باشنده‌گان این ولایت از نبود شفافیت در تهیه فهرست نیازمندان شکایت کرده‌اند. او افزود که مسوولان در شوراهای محلی افراد نزدیک‌شان را در فهرست کمک‌ها جا می‌دهند و بدین ترتیب، افراد نیازمند از کمک‌ها جا می‌مانند. به گفته وی، برخی از خانواده‌های نیازمند قریه «ده‌مغولان»، از مربوطات مرکز این ولایت به چگونه‌گی تهیه فهرست کمک‌ها اعتراض داشتند و هشدار داده‌اند که در صورت نیاز حتا حاضر اند راه‌پیمایی کنند. آقای سرور افزود که مسوولان مشکلات در این مورد را تایید می‌کنند، اما به افراد مسوول در شوراها هدایت داده‌اند که باید به نیازمندان در فهرست ارجحیت داده شود.
دسترخوان ملی نتوانسته است شکم برخی از گرسنه‌گان را سیر کند
منابع در برخی از ولایت‌ها می‌گویند که برنامه دسترخوان ملی متناسب با کمیت خانواده‌ها تنظیم نشده است و بسته‌های کمکی نتوانسته نیاز غذایی بیش از یک هفته برخی از خانواده‌ها را تامین کند. خبرنگار ۸صبح از پکتیا گزارش می‌دهد که در این ولایت برخی از خانواده‌ها حدود ۲۰ عضو دارند و کمک‌ها حتا نیاز غذایی یک هفته‌شان را برطرف نمی‌کند. او افزود که در این ولایت سهمیه‌بندی توزیع مواد براساس «قلعه» صورت گرفته است. این در حالی است که در برخی از قلعه‌ها چندین خانواده زنده‌گی می‌کنند. باشنده‌گان پکتیا در گفت‌وگو با خبرنگار ۸صبح، کمک‌های برنامه دسترخوان ملی را «ناچیز» خوانده‌اند. به گفته آنان، کمک‌ها براساس ارقام توزیع نشده، بلکه اختصاص یافته است. بدین ترتیب در برخی از موارد، مواد برای ۵۰ نفر اختصاص یافته، در حالی که کمک‌ها در نتیجه به بیش از ۱۰۰ نفر توزیع شده است.
اعضای مجلس نماینده‌گان تصریح می‌کنند که با توجه به مخالفت این مجلس با برنامه دسترخوان ملی، از تطبیق روند توزیع کمک‌ها نظارت نکرده‌اند. رقیه نایل، عضو مجلس نماینده‌گان، به روزنامه ۸صبح گفت که اعضای این مجلس در حال حاضر از این روند نظارت ندارند. او اما توزیع این کمک‌ها را موثر ندانست و بیان کرد که توزیع بسته‌های مواد غذایی درد خانواده‌های مستمند را دوا نمی‌کند. بانو نایل گفت: «این برنامه موثر نیست. کمک به خانواده‌های نیازمند نمی‌رسد. اگر توسط شوراها هم توزیع شود، سبب حیف‌ومیل کمک‌ها می‌شود.» این عضو مجلس نماینده‌گان خاطرنشان کرد که حکومت باید به جای توزیع بسته‌های مواد غذایی، زمینه اشتغال برای این خانواده‌ها را فراهم می‌کرد. به گفته او، حکومت به جای تطبیق این برنامه، می‌توانست برنامه‌های انکشافی را در ولایات روی دست بگیرد تا زمینه اشتغال‌زایی و زمینه رشد و انکشاف ولایت‌ها نیز فراهم می‌شد.
مواد غذایی پیش از رسیدن به دسترخوان در چنگ دزدان افتاد
در همین حال، گزارش‌ها حاکی از آن است که کمک‌های دسترخوان ملی در برخی از ولایت‌ها دزدیده شده است. مقام‌های محلی در بدخشان روز شنبه، بیستم جدی، به روزنامه ۸صبح گفتند که ۳۱۴ هزار افغانی از بودجه دسترخوان ملی در روستای فطور ولسوالی واخان بدخشان «دزدی» شده است. به گفته مسوولان، این پول به رییس شورای روستای فطور و خزانه‌دار این روستا سپرده شده بود و آن‌ها به دولت گزارش دادند که دزدان تفنگ‌دار شب‌هنگام بودجه دسترخوان ملی را دزدیده‌اند. نیک‌محمد نظری، سخنگوی والی بدخشان، به روزنامه ۸صبح گفت که بودجه دسترخوان ملی شب گذشته دزدی شده و در ادامه به پولیس دستور داده شده است که این قضیه را به صورت جدی بررسی و دنبال کند. ذبیح‌الله نظری، فرمانده پولیس ولسوالی اشکاشم، نیز می‌گوید که ۳۱۴ هزار افغانی از بودجه دسترخوان ملی که به رییس شورا و خزانه‌دار سپرده شده بود، در روستای فطور ولسوالی واخان دزدیده شده است. او که برای بررسی این قضیه به روستای فطور واخان رفته بود، گفت که رییس شورا و خزانه‌دار بازداشت و به فرماندهی پولیس ولسوالی واخان تسلیم داده شده است.
در همین حال، منابع در ولایت لوگر نیز می‌گویند که یک موتر از بسته‌های کمک‌های برنامه دسترخوان ملی در ساحه «کلنگار» از مربوطات مرکز این ولایت از سوی افراد مسلح ربوده شده است. مطیع‌الله سرور گفت که این موتر صبح روز شنبه، بیستم جدی، حین عبور از سرک عمومی کابل-لوگر از سوی افراد مسلح به محل نامعلومی برده شده است. باشنده‌گان محل گفته‌اند که افراد مسلح ناشناس در ربودن این موتر دست داشته‌اند. با این حال فرد یا گروهی مسوولیت ربودن این موتر را برعهده نگرفته است. ساحه کلنگار لوگر از مناطقی است که پولیس محلی در آن فعالیت دارد و طالبان به آن‌جا دسترسی چندانی ندارند.
وزارت احیا و انکشاف دهات به مردم: مشکلات دسترخوان ملی را به «۳۳۳۰» گزارش دهید
در همین حال فریدون آژند، سخنگوی وزارت احیا و انکشاف دهات، ادعاهای نهادهای جامعه مدنی مبنی بر این‌که در تهیه لیست مشورت نشده را رد کرد. او به روزنامه ۸صبح گفت که این وزارت پیش از آغاز برنامه دسترخوان ملی، برای نهادهای جامعه مدنی فراخوان و به صورت مستقیم، فزیکی و آنلاین درخواست داده است. در ضمن وی بیان کرد که اکنون نیز نهادهای جامعه مدنی می‌توانند از وزارت احیا و انکشاف دهات حساب کاربری بخواهند و از این روند نظارت کنند. آژند خاطرنشان کرد که این وزارت و اداره‌های ذی‌ربط، همه‌روزه از جریان توزیع کمک‌ها مردم را در جریان قرار می‌دهند. او گفت: «به صورت روزانه موارد توزیع مواد و جغرافیای‌شان را در صفحات شبکه‌های اجتماعی و نهادهای مرتبط به نشر می‌رسانیم تا مردم در جریان قرار داشته باشند.»
به گفته آقای آژند، تا کنون بسته‌های مواد غذایی در ۱۰۶ ولسوالی، یک هزار و ۴۴۲ قریه و ۱۹۳ هزار خانواده توزیع شده است. سخنگوی وزارت احیا و انکشاف دهات ارزش کمک‌های توزیع شده را ۶۹۰ میلیون افغانی عنوان کرد. با این حال دفتر مطبوعاتی امرالله صالح، معاون اول ریاست جمهوری، گفته است که روند توزیع بسته‌های کمکی مواد غذایی زیر نام برنامه دسترخوان ملی تسریع و گسترش یافته است. دفتر مطبوعاتی امرالله صالح با نشر توییتی گفته است که تاکنون بسته‌های کمکی مواد غذایی برای ۱۹۶ هزار و ۱۱۷ خانواده توزیع شده و این روند تا مستفید شدن ۹۰ درصد نفوس افغانستان ادامه دارد.
در همین حال، فریدون آژند، سخنگوی وزارت احیا و انکشاف دهات، می‌پذیرد که در برخی مناطق در جریان توزیع کمک‌ها دست‌بردهایی صورت گرفته است. به گفته وی، گزارش‌هایی از شرق کشور به این وزارت رسیده است که گویا یکی از بزرگان قریه ۱۰ بسته کمکی مواد غذایی را به خانه خود برده بود. آقای آژند در ادامه افزود که این کمک در همکاری با مردم محل از نزد این شخص برگردانده شد. او گفت که وزارت احیا و انکشاف دهات، شماره تماس «۳۳۳۰» را در اختیار مردم قرار داده است و هر مشکلی که در جریان توزیع پیش بیاید، می‌توانند به این شماره در تماس شوند و شکایت‌شان را ثبت کنند. او اطمینان داد که این وزارت در اسرع وقت به مشکل رسیده‌گی می‌کند.
گفتنی است که وزارت احیا و انکشاف دهات پس از تاخیر پنج‌ما‌هه و با وجود مخالفت مجلس نماینده‌گان، روند تطبیق برنامه دسترخوان ملی را آغاز کرد. این وزارت در نوزدهم قوس اعلام کرد که برنامه دسترخوان ملی را در ولایت ننگرهار پهن کرده و به تعقیب آن روند توزیع کمک‌ها به سایر ولایت‌ها نیز آغاز شد. حکومت برای تطبیق این برنامه ۲۸۰ میلیون دالر در نظر گرفته است. قرار است نزدیک به پنج میلیون خانواده زیر پوشش کمک‌های دسترخوان ملی قرار گیرند.
