تناقض در تحلیل‌ وضعیت کرونا؛ در کجای بحرانیم؟

وزارت صحت عامه می‌گوید که آمارهای ابتلا به ویروس کرونا در کشور کاهش یافته و به حد ثابت آن رسیده است. به گفته مسوولان در این وزارت، شاخص‌های حد اوسط «موارد مثبت کرونا»، «بیماران جدید بسترشده»‌ و «بیماران دارای اعراض و علایم» نمایان‌گر تعادل در شیوع ویروس است و به نظر می‌رسد که بحران کرونا تا یکی دو ماه دیگر، سیر نزولی‌ خواهد گرفت. آگاهان صحی اما با استدلال‌هایی، تحلیل وزارت صحت عامه را رد می‌کنند و باور دارند که با توجه به میزان بلند مرگ‌ومیر در کشور، وضعیت با گذشت هر روز پیچیده‌تر می‌شود. به گفته‌ی این آگاهان، بی‌اعتمادی‌های شهروندان به ماهیت کار وزارت صحت عامه و مراجعه نکردن برای آزمایش‌دهی و بستر شدن، آغاز آزمایش‌‌ها در سکتور خصوصی و شریک نشدن آمارها با این وزارت، نبود سروی جامع از شیوع کرونا در کشور و درج نتیجه آزمایش‌های تکراری در آمارهای روزانه از مواردی است که سبب شده آمارهای «غیرواقعی» و «غیرعلمی» به مردم ارایه شود. به گفته این آگاهان، وزارت صحت عامه با وجود آمار بلند مرگ‌ومیر بیماران کووید-۱۹، تلاش دارد که با بهتر خواندن وضعیت، جایگاه از دست رفته سکتور صحی را در میان شهروندان اعاده کند. بر اساس آمارها به میزان جان باخته‌گان در روزهای اخیر افزوده شده است. این در حالی است که وزارت صحت عامه هنوز نتوانسته به دلیل نبودن منابع بشری مورد نیاز از ۲۴ دستگاه‌ تنفس مصنوعی موجود در گدام‌های این وزارت برای حفظ جان بیماران استفاده کند.

وزارت صحت عامه در هفدهم جوزای سال روان اعلام کرد که کشور وارد مرحله «اوج فلاکت ویروس کرونا» شده است. این وزارت تصریح کرد که پوشیدن ماسک در اماکن عمومی و رعایت فاصله دو متری حتمی بوده و از تجمّعات بیش از ۱۰ نفر و خارج شدن بزرگ‌سالان از خانه جلوگیری شود. با این حال اما تنها دو هفته پس از آن، احمدجواد عثمانی،‌ سرپرست وزارت صحت عامه تصریح کرد که روند ابتلا به ویروس کرونا رو به کاهش است. وی که در یک نشست خبری صحبت می‌کرد، گفت که این وزارت پس از تحلیل‌هایی دریافته که آمارهای ابتلا به ویروس کرونا به تدریج در حال کم‌شدن است. هر چند صحبت‌های وزیر صحت عامه واکنش‌های زیادی را در رسانه‌های اجتماعی به همراه داشت، اما این وزارت هم‌چنان بر موقفش مبنی بر کاهش در آمارها تاکید دارد.

اکمل سمسور، سخنگوی وزارت صحت عامه روز شنبه، هفتم سرطان در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح گفت که این وزارت پس از بررسی و تحلیل فاکتورهای حد اوسط موارد مثبت، حد اوسط بیماران جدید بسترشده‌ و حد اوسط بیماران دارای اعراض و علایم به این نتیجه رسیده که آمارهای ابتلای به کرونا ثباتش را پیدا کرده است. وی افزود، از میان آزمایش‌هایی که در جریان یک شبانه‌روز پس از روزهای عید گرفته می‌شد، موارد مثبت کرونا برخاسته از آن به حدود ۸۰ درصد افزایش یافته بود. با این حال،‌ وی می‌گوید که این آمار اکنون به حد ثابت ۵۰ درصد یا کم‌تر از آن رسیده است. آقای سمسور هم‌چنان تصریح کرد که شمار بیماران دارای اعراض و علایم طرق تنفسی‌ که برای آزمایش‌دهی به شفاخانه‌های دولتی در ۳۴ ولایت مراجعه می‌کنند، نیز کاهش یافته‌ است.

به گفته سخنگوی وزارت صحت عامه، از شمار بیماران بستری در شفاخانه‌ها نیز کاسته شده است. وی افزود که شمار بیماران حاضر در شفاخانه ۱۰۰ بستری افغان-جاپان پیش از این به ۱۲۰ تن می‌رسید‌، اما این آمار اکنون در کُل به ۶۰ تا ۸۰ تن رسیده است. به گفته آقای سمسور، این سه شاخص پس از روزهای عید افزایش چشم‌گیری داشت،‌ اما اکنون به حد ثابت آن رسیده و اگر این روند ادامه یابد، ابتلا به ویروس کرونا کم‌تر می‌شود. با این حال، سخنگوی وزارت صحت عامه تصریح کرد که اگر شهروندان توصیه‌های صحی را نادیده بگیرند، احتمال دارد به میزان مبتلایان افزوده شود.

آگاهان صحی: ادعای وزارت صحت واقع‌بینانه نیست

هم‌زمان با موقف‌گیری وزارت صحت عامه، آگاهان صحت با ارایه دلایلی، از جمله افزایش آمارهای مرگ‌ومیر در روزهای اخیر، می‌گویند که با گذشت زمان به دامنه بحران کرونا در کشور افزوده می‌شود. نوروز حقمل، آگاه سیستم صحی و استاد دانشگاه لندن به روزنامه ۸صبح گفت که برداشت وزارت صحت عامه از موارد مثبت کرونا «درست نیست»، زیرا به باور وی، برخی از بیماران برای بار دوم آزمایش می‌دهند و نتایج آزمایش‌های آنان، در مجموع آمارهای روزانه درج می‌شود. به گفته آقای حقمل، بیمارانی که نتیجه آزمایش‌شان پس از سپری کردن دو هفته‌ای بیماری کووید-۱۹ منفی می‌شود نیز در آمارها گنجانیده شده و به این صورت،‌ تاثیرش را در مجموع، روی آمارها می‌گذارد. وی هم‌چنان افزود که با آغاز کار سکتور خصوصی برای آزمایش‌گیری از ویروس کرونا، بیش از ۷۰ درصد بیماران در حال حاضر به این سکتور مراجعه می‌کنند و نتیجه آزمایش‌های‌شان نیز با وزارت صحت عامه در میان گذاشته نمی‌شود. به باور وی، آمارهای صحت عامه که در شرایط کنونی تنها از شفاخانه‌های دولتی گرفته می‌شود، نمی‌تواند از مجموع آمارهای ویروس کرونا در کشور نماینده‌گی کند.

این استاد دانشگاه لندن تصریح کرد، مشخص کردن میزان کاهش یا افزایش مبتلایان در یک کشور از بُعد علمی نیازمندی سروی «Prevalence» موارد مثبت ویروس یا صحت‌یافته‌گان آن است که توسط معاینات موجودیت انتی‌بادی در مقابل کووید-۱۹ مشخص می‌شود. وی اما افزود که با توجه به اجرا نشدن این سروی در کشور، استدلال وزارت صحت عامه مبنی بر کاهش موارد مثبت نمی‌تواند دلیل عمده برای تشخیص سیر نزولی ویروس کرونا باشد. نوروز حقمل هم‌چنان افزود که ظرفیت آزمایش کرونا در کشور پایین است و مردم نیز اعتمادشان به سکتور خصوصی را از دست داده‌اند. وی تصریح کرد که مردم به دلیل نبود اکسیجن و ماشین‌های دستگاه تنفس مصنوعی کم‌تر حاضر می‌شوند که در شرایط کنونی برای درمان بیماری‌شان به شفاخانه‌ها مراجعه کنند. به باور وی، میزان پایین مراجعه برای آزمایش‌های کرونا و کاهش در بیماران بستری هم‌زمان با میزان بلند بی‌اعتمادی بر سکتور صحی، نمی‌تواند بیان‌گر سیر نزولی بحران این ویروس در کشور باشد.

به باور وی، میزان ابتلای به ویروس کرونا با توجه به آمار بلند مرگ‌ومیر که در شبکه‌های اجتماعی به نشر می‌رسد، رو به افزایش است و وزارت صحت عامه نیز در حال حاضر «شیوه درست برای سرویلانس پیرامون موارد فوتی در سراسر کشور را ندارد». آقای حقمل گفت که آمارهای کنونی وزارت صحت عامه در محور شفاخانه‌ها دولتی ارایه می‌شود و با توجه به نبودن امکانات لازم و شکل‌گیری بی‌اعتمادی‌ها،‌ شیوه این وزارت برای تشخیص سیر صعودی و نزولی بحران کرونایی، «علمی و فنی نیست». این در حالی است که به گفته آگاهان، سکتور خصوصی هنوز آمار آزمایش‌هایی که انجام می‌دهند را در اختیار وزارت صحت عامه قرار نداده و به این ترتیب، وزارت صحت عامه تنها آمارهای شفاخانه‌های دولتی را به مردم ارایه می‌کند.

بشیر سعیدی، دیگر آگاه طبی افزود که نظام آمارگیری درست در وزارت صحت عامه وجود نداشته و این وزارت در حال حاضر تلاش دارد تا موج منفی شکل گرفته فرا راه سکتور صحی را با این ادعاها کنترل کند. وی تصریح کرد، در روزهای اخیر به میزان آزمایش‌ها در شفاخانه‌های خصوصی به شکل چشم‌گیری افزوده شده که نتیجه آن با وزارت صحت عامه در میان گذاشته نمی‌شود و حتا شماری از بیماران و خانواده‌ها با سکتور خصوصی هم‌آهنگ می‌کنند تا نتیجه آزمایش‌‌های‌شان همه‌گانی نشود. آقای سعیدی افزود که آمارهای مربوط به کرونا از یک‌سو به دلیل کاهش در ظرفیت آزمایش و از سویی هم به دلیل بی‌اعتمادی مردم کاهش یافته که نمی‌تواند سیر کُلی ویروس کرونا را مشخص سازد. به باور وی، وزارت صحت عامه از برخی ولایات و بیماران کرونایی بی‌خبر است و بررسی‌هایش را مبتنی بر آمارهای شفاخانه‌های دولتی اعلان می‌کند که «واقع‌بینانه نیست». به باور این آگاه صحی، آمار مبتلایان و مرگ‌ومیر کرونا در کشور رو به افزایش بوده و نیاز است وزارت صحت عامه برای جلوگیری از بحرانی‌تر شدن وضعیت، قواعد سخت‌گیرانه‌تری برای بزرگ‌سالان وضع کرده و بیش‌تر تلاش‌هایش را روی حفظ جان آنان متمرکز سازد.

گفتنی است که اولین مورد مثبت ویروس کرونا در کشور در پنجم حوت سال گذشته به ثبت رسید. این آمار اما تا پایان حوت سال ۱۳۹۸ به ۲۴ مورد مثبت افزایش یافت. اولین مورد فوتی ویروس کرونا در کشور نیز در اول حمل ثبت شد. بر اساس آمارهای وزارت صحت عامه، ۹۳۳ مورد مثبت کرونا تنها در جریان حمل سال روان به ثبت رسیده که در کنار آن، ۱۱۲ بیمار تنها در همین ماه صحت‌یاب شده و۳۰ تن نیز جان باختند. در ماه ثور اما آمارهای مبتلایان کرونا و مرگ‌ومیر برخاسته از آن افزایش چشم‌گیری داشت. ارقام ارایه شده از سوی وزارت صحت عامه نشان می‌دهد که هفت‌هزار و ۲۲۱ مورد مثبت کرونا تنها در ماه ثور به ثبت رسیده است. بر اساس این آمار، ۸۱۸ بیمار کرونایی در جریان ثور سال روان صحت‌یاب‌ شده‌اند و ۱۵۷ بیمار تنها در همین ماه جان‌های‌‌شان را از دست داده‌اند.

آمار رسمی وزارت صحت عامه اما در جوزای سال روان بالاترین حد ابتلا، بهبودی و مرگ‌ومیر برخاسته از ویروس کرونا را در جریان این بحران نشان می‌دهد. تنها در جریان ماه گذشته، ۲۰ هزار و ۲۷۹ مورد مثبت کرونا در کشور ثبت شده، هفت هزار و ۳۶۲ تن صحت‌یاب شده و ۳۸۲ بیمار بر اساس آمارهای رسمی جان‌های شان را از دست داده‌اند. از اول ماه روان تا روز شنبه، هفتم سرطان، دو هزار و ۱۹۲ مورد مثبت کرونا ثبت شده است. هم‌زمان با این، دو هزار ۳۸۲ تن نیز در جریان هفت روز اول سرطان صحت‌یاب شده‌اند که در مقایسه با میزان مبتلایان، افزایش را نشان می‌دهد. در این میان اما ۱۳۴ بیمار نیز جان‌های‌شان را از دست داده‌اند. در مجموع آمارهایی که از پنجم حوت تا پایان روز شنبه، هفتم سرطان در کشور به ثبت رسیده است، ابتلای۳۰ هزار و ۶۱۶ تن در کشور به ویروس کرونا تایید شده که از این میان، ۱۰ هزار و ۶۷۴ تن بهبود یافته و ۷۰۳ تن جان باخته‌اند.

پیش‌تر برخی از بیماران،‌ از جمله نماینده‌گان مجلس از کمبود آکسیجن و امکانات صحی در شفاخانه‌ها انتقاد کرده‌اند. این در حالی است که وزارت صحت عامه فهرست ۵۴ دستگاه تنفس مصنوعی را روز گذشته همه‌گانی کرد. در این فهرست درج شده است که ۲۴ دستگاه در حال حاضر در گدام‌های مرکزی این وزارت نگه‌داری می‌شود. مسوولان در وزارت صحت عامه اما در پاسخ به چرایی استفاده نشدن از این دستگاه‌ها برای بهتر شدن حال بیماران، می‌گویند که منابع بشری مورد نیاز برای این دستگاه‌ها در کشور وجود ندارد. به گفته سخنگوی این وزارت، حتا برخی از دستگاه‌های تنفس مصنوعی‌ای که به ولایت‌های هرات و قندهار نیز فرستاده شده‌اند نیز به دلیل نبود افراد وارد(ماهر)، استفاده‌نشده باقی مانده است.

آگاهان صحی در حالی ادعای وزارت صحت مبنی بر کاهش در ابتلای بیماران و احتمال رسیدن سیر نزولی بحران کرونا را به چالش می‌کشند که در روزهای اخیر به میزان خبرهای مرگ‌ومیر در رسانه‌های اجتماعی افزوده شده است. والی کابل هم‌زمان با اعلام مرحله «اوج فلاکت کرونا»‌ گفته بود که میزان مبتلایان کرونا تنها در کابل به یک میلیون یا بیش‌تر می‌رسد و به میزان مرگ‌ومیر نیز افزوده شده است. وزارت صحت عامه نیز میزان بلند بیماران را تایید کرده، اما گفته که به دلیل کم بودن ظرفیت آزمایش‌ها، نتوانسته مجموع بیماران را تشخیص دهد.