مذاکرات کانتیننتال

مذاکرات تحریک طالبان پاکستان با ۵۷ تن از سران قبایل و نماینده‌گان غیرمستقیم ارتش پاکستان «موفقانه» پایان یافت و سران قبایل روز جمعه گذشته به پیشاور برگشتند. سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله و عبدالحق وثیق، رییس استخبارات تحریک طالبان افغانستان، مذاکرات را میزبانی و تسهیل کرده‌اند. در جریان نشست دو‌روزه سران قبایل و تحریک طالبان پاکستان، سراج‌الدین حقانی و عبدالحق وثیق مدیریت جلسه را برعهده داشته‌اند.

مذاکرات در هوتل انترکانتیننتال تدویر یافت‌. رهبری هیأت تحریک طالبان پاکستان را «مفتی نور‌ولی محسود» برعهده داشت‌. رییس هیأت سران قبایل مولانا صالح‌شاه، از سناتوران پیشین وزیرستان جنوبی، بود‌. سران قبایل پیش از سفر به کابل با جنرال فیض حمید، قوماندان عمومی ارتش پاکستان، در پیشاور دیدار کرده و از وی مشورت خواستند. جنرال فیض به سران قبایل گفته بود که آن‌ها تحت چتر قوانین پاکستان، صلاحیت کامل در مذاکره با تحریک طالبان دارند؛ اما هیچ چیزی فراتر از قانون اساسی پاکستان قابل قبول نیست. گزارش‌هایی وجود دارد که پیش‌تر جنرال فیض نیز مذاکراتی با تحریک طالبان پاسخ در کابل داشته است.

در دور تازه مذاکرات، تحریک طالبان پاکستان به آتش‌بس تا زمان نامعلومی توافق کرده است. ارتش پاکستان نیز پذیرفته که برخی زندانیان تحریک طالبان را آزاد کند.

برخی منابع گفته‌اند که دو طرف هیچ وجه مشترک و زبان تفاهمی در مذاکرات نداشته‌اند؛ اما فشار بی‌امان سران طالبان در کابل، تحریک طالبان پاکستان را مجبور به گفت‌وگو و تعامل با ارتش پاکستان ساخته است. تحریک طالبان پاکستان خواهان تغییر قانون اساسی، لغو ادغام برخی مناطق قبایلی به ایالت خیبرپختون‌خواه و انفاذ کامل شریعت در مناطق قبایلی است. شایعاتی وجود دارد که تحریک طالبان پاکستان به توافق خروج ارتش از مناطق قبایلی و واگذاری کنترل این مناطق به TTP، دست یافته است.

مذاکرات میان دو طرف در نوامبر ۲۰۲۱ آغاز شد. سراج‌الدین حقانی، نخستین دور مذاکرات را در ولایت خوست میزبانی کرد؛ اما این مذاکرات به ناکامی انجامید. با تشدید حملات تحریک طالبان پاکستان بر نظامیان آن کشور در وزیرستان شمالی و جنوبی و افزایش حملات هدف‌مند، حوصله ارتش پاکستان سر رفت و حملات هوایی بی‌سابقه‌ای را در ولایات خوست و کنر افغانستان راه‌اندازی کرد. در این حملات، دست‌کم ۵۰ تن جان باختند. قربانیان عمدتاً زنان و کودکان و اعضای تحریک طالبان پاکستان بودند. این حملات خشم طالبان را برانگیخت. وزیر دفاع طالبان از تکرار این‌گونه حملات هشدار داد و گفت که هیچ کشوری نباید صبر طالبان افغانستان را بیازماید.

حملات هوایی پاکستان بر خاک افغانستان و فشار نظامیان و ارتش پاکستان بر سران طالبان افغان، کابل را مجبور گردانید که گام‌های بیش‌تر و مؤثرتری برای کشانیدن پای تحریک طالبان پاکستان به میز مذاکرات بردارد. از آن‌جایی ‌که اکثر اعضای تحریک طالبان پاکستان به‌ویژه رهبری و فرماندهی این گروه در خاک افغانستان مستقر هستند و رابطه نزدیک و عمیقی با طالبان افغانستان دارند، طالبان افغانستان نفوذ لازم بر این گروه و ظرفیت لازم برای کشانیدن آنان به میز مذاکره را دارند.

تحریک طالبان پاکستان سال‌ها با طالبان افغانستان شانه‌به‌شانه علیه امریکا و دولت مورد حمایتش در کابل جنگیده و در برقراری «نظام اسلامی» در افغانستان جنگیده‌اند. بسیاری از سران و اعضای تحریک طالبان پاکستان و افغانستان خود را پیرو اصول، آیین و ارزش‌های مشترک اسلامی و قبیله‌ای می‌دانند و به همین دلیل شامل یک تحریک اما در دو قلمرو جداگانه هستند. یکی از سران قبایل که در ترکیب هیات ۵۰ نفری در سفر به کابل حضور داشته، به نقل از سراج‌الدین حقانی، وزیر داخله طالبان، گفته است: «تحریک طالبان در جهاد علیه امریکا با امارت اسلامی قربانی داده و فداکاری کرده است. این فداکاری و قربانی را نادیده گرفته نمی‌توانیم. اما حمله علیه همسایه‌ها از خاک افغانستان، نیز قابل قبول نیست و امارت اسلامی را در سطح بین‌المللی زیر سوال قرار می‌دهد. از این رو، ما می‌خواهیم دو طرف امتیازاتی به هم‌دیگر بدهند و کنار آیند.»

پس از پیروزی طالبان، تحریک طالبان پاکستان با آزادی بیش‌تری در افغانستان فعالیت کرد. نتیجه فعالیت آزادانه آنان در قلمرو تحت حاکمیت طالبان، تشدید حملات بر مواضع ارتش پاکستان در چند ماه گذشته بوده است. تحریک طالبان پاکستان تنها در ماه اپریل ۱۹ حمله مرگ‌بار بر مواضع ارتش پاکستان داشته است. براساس آمار انستیتوت مطالعات صلح پاکستان، از هنگام پیروزی طالبان در افغانستان، حملات تحریک طالبان پاکستان ۵۰ درصد افزایش یافته است. بربنیاد آمارهای این نهاد، تحریک طالبان پاکستان در میان ماه‌های سپتامبر تا اوسط ماه می ۱۷۰ حمله انجام داده که در نتیجه ۱۷۰ پولیس و شبه‌نظامی و بیش از ۱۱۰ غیرنظامی جان باخته‌اند.

طالبان نه‌تنها بر جلوگیری از گشت‌و‌گذار آزادانه تحریک طالبان پاکستان محدودیت وضع نکرده، بل برخی از نماینده‌گان آنان را در نهادهای مهم دولتی در کابل و ولایات افغانستان استخدام کرده‌اند. یک منبع معتبر در کابل گفت که همین اکنون ده‌ها تن از اعضای تحریک طالبان پاکستان در نهادهای مختلف دولتی سرگرم کار هستند. منبع گفت که حداقل او می‌تواند تصدیق کند که اعضای تحریک طالبان پاکستان در سه نهاد شهرداری کابل، وزارت تحصیلات عالی و وزارت داخله کار می‌کنند. حضور اعضای تحریک طالبان پاکستان در نهادهای دولتی افغانستان، به خودی خود عمق روابط و مناسبات میان تحریک طالبان پاکستان و افغانستان را نشان می‌دهد. ملل متحد پیش‌بینی می‌کند که حدود ۱۰ هزار عضو تحریک طالبان پاکستان در افغانستان به سر می‌برند.

 طالبان به‌خوبی می‌دانند که بقای آن‌ها وابسته به حمایت پاکستان است. با توجه به قطع روابط طالبان با جامعه بین‌المللی، اختلافات روز‌افزون داخلی و افزایش حملات جبهه مقاومت و داعش، اگر راولپندی از حمایت طالبان دست بردارد، این گروه در زمان اندکی از صحنه سیاسی افغانستان حذف خواهد شد. طالبان تجربه مجاهدین را نیز پشت سر دارند. از این رو، سعی می‌کنند با کمک در راستای صلح میان دو طرف درگیر، با پاکستان اعتمادسازی کند و وجهه بین‌المللی‌اش را نیز بالا ببرد.

اما بسیاری از ناظران معتقد‌ند که مذاکرات میان دو طرف شکننده و ناپایدار است و تحریک طالبان پاکستان با وجود فشارهایی‌ که از آدرس طالبان افغانستان وجود دارد، از مطالباتش نمی‌گذرد و ارتش این کشور نیز تن به خواست‌های بلندپروازانه تحریک طالبان پاکستان نخواهد داد. تحریک طالبان پاکستان در مقطع کنونی در بهترین شرایط تاریخش قرار گرفته است. از این رو، بعید به نظر می‌رسد حاضر به توافقی شود که هیچ ضمانت اجرایی ندارد.