تلاش سازمان سیا برای اتخاذ رویکرد جدید در افغانستان
عقب‌نشینی سریع نیروهای امریکایی باعث شده است تا سازمان سیا به دنبال راه‌های دیگر برای ادامه عملیات گردآوری اطلاعات، پیش‌برد جنگ و عملیات‌های ضد تروریسم در افغانستان باشد.
منبع: نیویورک تایمز
نویسنده‌گان: مارک مازتی و جولیان بارنز
مترجم: سیدجمال اخگر
واشنگتن: عقب‌نشینی سریع ارتش ایالات متحده از افغانستان، فشار شدیدی بر سازمان سیا برای پیدا کردن راه‌های جدید جمع‌آوری اطلاعات و حملات ضد تروریسم در این کشور، وارد می‌کند؛ اما این سازمان گزینه‌های خوبی در این قسمت در اختیار ندارد.
سیا که در قلب حضور بیست‌ساله امریکایی‌ها در افغانستان قرار داشت، به زودی پایگاه‌های خود را در این کشور که مأموریت‌های جنگی و حملات هواپیماهای بدون سرنشین را انجام داده است و از نزدیک بر گروه‌هایی چون طالبان، القاعده و دولت اسلامی نظارت دارد، از دست خواهد داد. تحلیل‌گران سازمان از خطرات روزافزون طالبان هشدار می‌دهند. مقامات ایالات متحده تا آخرین لحظات تلاش دارند تا پایگاه‌هایی را در نزدیکی افغانستان برای عملیات‌های ضد تروریسم آینده فراهم کنند. به گفته مقامات امریکایی و کارشناسان منطقه‌ای، پیچیده‌گی جنگ مداوم منجر به مذاکرات پرتحرک دیپلماتیک شده است؛ زیرا ارتش فشار می‌آورد تا همه نیروها را از اوایل تا اواسط جولای، درست قبل از ضرب‌الاجل رییس جمهور بایدن در ۱۱ سپتامبر، از افغانستان بیرون کند. یکی از گزینه‌ها برای ایجاد پایگاه، پاکستان است. سیا سال‌ها از پایگاه خود در خاک پاکستان در کوه‌های غربی آن کشور، برای حملات هواپیماهای بدون سرنشین علیه شبه‌نظامیان استفاده می‌کرد؛ اما در سال ۲۰۱۱، هنگامی که روابط ایالات متحده با پاکستان تیره شد، اعضای سیا از این مرکز بیرون رانده شدند. اکنون هر معامله‌ای که صورت می‌گیرد، باید روی محور این واقعیت ناراحت‌کننده که دولت پاکستان مدت‌ها است از طالبان حمایت می‌کند، استوار باشد. به گفته سه امریکایی آگاه از موضوع، در مباحثات بین مقامات امریکایی و پاکستانی، پاکستانی‌ها خواستار محدودیت‌های مختلف در ازای استفاده از پایگاه این کشور شده و آن‌ها عملاً ملزم کرده‌اند که بر هر هدفی که در داخل افغانستان سیا و یا هم ارتش پاکستان بخواهند، باید حمله شود. دیپلمات‌ها هم‌چنین در حال بررسی گزینه دست‌رسی به پایگاه‌هایی‌اند که جمهوری شوروی سابق برای جنگ افغانستان استفاده می‌کرد. اگرچه انتظار می‌رود که ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه به شدت با این موضوع مخالفت کند. گزارش‌های اخیر اطلاعاتی و نظامی سیا به طور فزاینده‌ای بدبینانه بوده است. به گفته چند تن آگاه از این موضوع، در این گزارش دستاوردهای طالبان و سایر گروه‌های شبه‌نظامی در جنوب و شرق برجسته شده است و هشدار می‌دهد که ممکن است کابل ظرف یک سال و چند ماه به دست طالبان سقوط کند و به یک پایگاه امن برای تروریستان که قصد حمله به غرب را دارند، مبدل شود. در نتیجه، مقامات امریکایی حضور طولانی‌مدت اطلاعاتی برعلاوه عملیات‌های ضد تروریسم پس از مهلتی که آقای بایدن برای خروج سربازان تعیین کرده است را یک نیاز مبرم می‌دانند.
اما تلاش‌های امریکا برای به دست آوردن پایگاه‌ها نشان می‌دهد که چگونه مقامات امریکایی هنوز فاقد یک برنامه درازمدت برای رسیده‌گی به امنیت در کشوری هستند که بیش از تریلیون‌ها دالر در آن مصرف کرده و بیش از ۲۴۰۰ سرباز خود را طی دو دهه از دست داده‌اند.
ویلیام جی. برنز، رییس سیا چالش فراراه سازمان را تأیید کرده است. وی در ماه اپریل به سناتوران گفت: «هرگاه نیروهای امریکایی افغانستان را ترک کنند، توانایی جمع‌آوری اطلاعات درباره تهدیدها و اقدام روی آن‌ها کاهش می‌یابد. این یک واقعیت است.» آقای برنز در هفته‌های گذشته برای دیدار با رییس ارتش پاکستان و رییس اداره اطلاعات آی‌‌اس‌آی در یک سفر غیرمنتظره به اسلام‌آباد پاکستان رفته بود. به گفته مقامات امریکایی آگاه از این گفت‌وگوها، لوید. جی آستین، وزیر دفاع، چندین‌بار در مورد به دست آوردن کمک برای عملیات‌های آینده امریکا در افغانستان با رییس ستاد ارتش پاکستان تماس داشته است. به گفته افراد آگاه از جلسه، آقای برنز در جریان سفر خود به پاکستان موضوع پایگاه را مطرح نکرد، این دیدار روی همکاری گسترده‌تر مرزی در عملیات‌های ضد تروریسم متمرکز بود. به گفته افراد آگاه، حداقل برخی از بحث‌های آقای آستین مستقیم روی موضوع پایگاه بوده است. یک‌تن از سخن‌گویان سازمان سیا به پرسشی درباره سفر آقای برنز به پاکستان اظهار نظر نکرد. دو دهه جنگ افغانستان، این سازمان جاسوسی (سیا) را به یک سازمان شبه‌نظامی مبدل کرده است: صدها حمله هواپیماهای بدون سرنشین را در افغانستان و پاکستان انجام و واحدهای کماندوی افغان را آموزش می‌دهد و حضور گسترده مأموران خود را در مناطق مرزی با پاکستان حفظ می‌کند. در دوره نخست ریاست جمهوری بارک اوباما، سازمان سیا بیش از چند صد افسر در افغانستان داشت که بیش‌ترین تعداد کارکنان از زمان جنگ ویتنام برای یک کشور بود. فعالیت‌های سیا قسماً دردسرساز شد، حملات شبانه توسط واحدهای آموزش‌دیده افغان این سازمان، باعث سوءاستفاده‌هایی شد که بعداً به تعداد حامیان طالبان در این کشور افزود. حملات اشتباهی هواپیماهای بدون سرنشین در پاکستان باعث کشته شدن غیرنظامیان و فشار بر پاکستان برای پاسخ‌گویی به پشتی‌بانی آرام خود از عملیات‌های سیا شد.
داگلاس لندن، رییس سابق عملیات ضد تروریسم سازمان سیا برای افغانستان و پاکستان، گفت که این سازمان احتمالاً به شبکه‌ای از منابع اطلاعاتی که از خود به جا می‌گذارد تا اطلاعات در مورد طالبان، القاعده، ثبات دولت مرکزی و سایر موضوعات جمع‌آوری کنند، تکیه می‌کند. وی گفت که بدون حضور گسترده در این کشور، بررسی اطلاعات یک چالش بزرگ است.
آقای لندن که به زودی کتاب «The Recruiter» را در مورد سیا به نشر می‌رساند، گفت: «هنگامی که شما با چنین موضوعاتی از راه دور و خارج از کشور سروکار دارید، با واسطه‌ها نیز درگیر می‌شوید که براساس تجربه از سیا، این نوع بیش‌تر شبیه تلفن‌بازی درمی‌آید». در کوتاه‌مدت، پنتاگون برای پشتی‌بانی از عقب‌نشینی نیروها از ناو هواپیمابر مستقر در اقیانوس آرام برای پرتاب هواپیماهای جنگی در افغانستان استفاده می‌کند؛ اما بعید به نظر می‌رسد که حضور چنین ناو هواپیمابری در درازمدت موثر باشد. به گفته مقامات نظامی احتمالاً مدت کوتاهی پس از ترک آخرین نیروهای ایالات متحده، این ناو مجدداً به اقیانوس آرام برخواهد گشت.
ایالات متحده هواپیماهای بدون سرنشین«MQ-9 Reaper» را در منطقه خلیج فارس مستقر می‌کند، هواپیماهایی که هم توسط پنتاگون و هم سیا برای جمع‌آوری اطلاعات و حملات قابل استفاده‌اند.
اما برخی از مقامات نسبت به گزینه اصطلاح «عملیات از پشت افق» تردید دارند که نیاز به هواپیما دارد و هواپیماهای بدون سرنشین که برای هر مأموریت در افغانستان بیش‌تر از نُه ساعت پرواز می‌کنند، این عملیات را گران می‌کند؛ زیرا هواپیماهای بدون سرنشین به مواد سوخت بیش‌تری نیاز دارند. هم‌چنین این شیوه خطرناک است؛ زیرا در حملات کماندویی در هنگام بحران نمی‌توانند به سرعت برسند.
پاکستان یکی از حامیان درازمدت طالبان است. اسلام‌آباد به این گروه به دیده یک نیروی نیابتی مهم علیه دیگر گروه‌هایی که با هند ارتباط دارند، می‌بیند. سازمان جاسوسی پاکستان برای جنگ‌جویان طالبان سال‌ها است که سلاح و آموزش فراهم و هم‌چنین از سران این گروه محافظت می‌کند.
بعید به نظر می‌رسد که دولت پاکستان با حملاتی که ایالات متحده ممکن است از پایگاه خود در آن کشور علیه طالبان انجام دهد، موافقت کند. اگرچه برخی از مقامات امریکایی معتقدند که پاکستان در صورتی به ایالات متحده اجازه دست‌رسی به پایگاه را می‌دهد که بر نحوه استفاده از آن کنترل داشته باشد؛ افکار عمومی در پاکستان به شدت مخالف هرگونه حضور مجدد امریکا در آن کشور است.
شاه‌محمود قریشی، وزیر امور خارجه پاکستان، ماه گذشته به قانون‌گذاران گفت که دولت اجازه نمی‌دهد ارتش ایالات متحده به پایگاه‌های هوایی این کشور برگردد. آقای قریشی گفت: «گذشته را فراموش کنید؛ اما من می‌خواهم به پاکستانی‌ها بگویم که عمران خان، نخست‌وزیر تا زمانی که قدرت را در اختیار دارد، به ایجاد هیچ پایگاه ایالات متحده در این کشور اجازه نخواهد داد.»
برخی از مقامات امریکایی می‌گویند که اکنون مذاکرات با پاکستان روی فراهم کردن پایگاه به بن‌بست رسیده است. برخی دیگر گفته‌اند که گزینه هم‌چنان روی میز است و معامله امکان‌پذیر است.
سیا از پایگاه هوایی شمسی در غرب پاکستان برای انجام صدها حمله هواپیماهای بدون سرنشین در جریان موج خشونت‌ها که از سال ۲۰۰۸ آغاز شد و در نخستین سال‌های دولت اوباما ادامه داشت، استفاده کرد. این حملات عمدتاً روی عوامل مشکوک القاعده در مناطق قبایلی پاکستان متمرکز بود؛ اما آن‌ها نیز از مرز افغانستان گذشتند و وارد این کشور شدند. دولت پاکستان از تأیید علنی اجازه دادن به سیا خودداری کرد. در اواخر سال ۲۰۱۱، پس از یک تعداد وقایعی که سبب ایجاد تنش میان پاکستان و امریکا شد، این کشور تصمیم گرفت تا عملیات هواپیماهای بدون سرنشین را متوقف کند. پاکستانی‌ها یک پیمان‌کار سیا را به جرم تیراندازی مرگ‌بار در شهر لاهور بازداشت کردند و نیروهای کماندوی امریکایی نیز عملیات کشتن اسامه بن لادن را راه انداختند و در اثر یک حمله هوایی ناتو به رهبری امریکا در مرز افغانستان در نوامبر ۲۰۱۱ ده‌ها سرباز پاکستانی کشته شدند. حسین حقانی، سفیر پیشین پاکستان در ایالات متحده که اکنون یکی از اعضای ارشد موسسه «هادسون» است، گفت: «پاکستانی‌ها خواهان ادامه رابطه محتاطانه با ایالات متحده هستند.» وی گفت: «اعلامیه آقای بایدن در مورد عقب‌نشینی سیا، وزارت دفاع امریکا و هم‌چنین پاکستان را درگیر مذاکره برای به دست آوردن پایگاه در منطقه کرده است».
دیپلمات‌های امریکایی در حال بررسی گزینه‌های دست‌رسی به پایگاه‌ها در آسیای میانه، از جمله سایت‌هایی در قزاقستان و اوزبیکستان هستند که در زمان جنگ، نیروهای امریکایی و افسران اطلاعاتی را در خود جای داده بود. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا در ماه جاری با همتای تاجیکستانی خود صحبت کرد، اگرچه مشخص نیست که آیا دست‌رسی به پایگاه در طول این تماس مورد بحث قرار گرفته است یا خیر. انجام هرگونه مذاکره با این کشورها به زمان قابل توجهی نیاز دارد. یک سخن‌گوی وزارت خارجه امریکا گفت که آقای بلینکن با کشورهای شریک در مورد چگونه‌گی سازمان‌دهی مجدد توانایی‌های ضد تروریسم ایالات متحده رای‌زنی می‌کند.
به گفته یک مقام ارشد امریکایی، روسیه با استفاده ایالات متحده از پایگاه‌ها در آسیایی میانه مخالفت کرده است و به همین دلیل احتمالاً تلاش‌های دیپلماتیک برای دست‌یابی به پایگاه‌ها برای اهداف نظامی آهسته و کُند به پیش می‌رود. در حالی که سیا مدتی است که چشم‌انداز بدبینانه‌ای از ثبات افغانستان داشته، ارزیابی‌های این سازمان در حال تحقق است؛ زیرا در هفته‌های اخیر طالبان به دستاوردهای تاکتیکی رسیده و در عین زمان نیروهای امنیتی افغان نیز به شدت حملات آن‌ها در شهرها را دفع کرده‌اند. تحلیل‌گران نظامی و اطلاعاتی قبلاً در مورد آینده افغانستان ارزیابی‌های متضاد داشتند؛ اما اکنون روی احتمال واقعات ناخوشایند پس از عقب‌نشینی نیروهای امریکایی با هم توافق دارند.
آن‌ها بر این باور اند که در سال‌های اخیر میزان تلفات نیروهای امنیتی افغانستان بلند بوده و اعلام عقب‌نشینی امریکا ضربه روحی دیگری است که می‌تواند این نیروها را تضعیف کند. ارزیابی‌های اطلاعاتی نشان می‌دهد که بدون حمایت امریکا، احتمالاً نیروهای افغان تضعیف می‌شوند. مقامات امریکایی تلاش دارند تا گزینه‌ای برای ادامه پشتی‌بانی از راه دور بیابند؛ اما پنتاگون هنوز طرحی واقع‌گرایانه ارایه نکرده است که به اعتقاد مسوولان عملی شود. برخی از مقامات فعلی و پیشین نسبت به موفقیت مشاوره و عملیات جنگی از راه دور تردید دارند.
مایک مولر، افسر بازنشسته سیا که در افغانستان خدمت کرده است، می‌گوید که جمع‌آوری اطلاعات بدون حضور گسترده در افغانستان بسیار دشوار است. وی گفت: «در صورتی که شما درباره هدف معلومات نداشته باشید، مهمات شما به هدر می‌رود.»
