دسته: ادبیات

رمان «در برگشت به مرگ» یگانه ادبیات داستانی یعقوب یسنا است که در بهار همین سال (۱۳۹۸) در کابل به نشر رسیده است. رمان به فشرده‌گی نگاشته شده است. این را می‌توان در توصیف‌ها دید، که گاهی وقتی شخصیت داستان هنگام بیگاه در خانه وارد می‌شود، نویسنده به ادامه‌ی آن جمله از روز صحبت می‌کند. این کار در بخش نخست رمان صورت گرفته و بخش‌های بعدی مقداری به تفصیل تحریر شده است.

این پرسش لنین هم‌چنان جاری ا‌ست. ما برای آن سنتی ساخته‌ایم، از طرزی در سراج‌الاخبار تا تره‌کی در انگار و محمودی در ندای خلق و غبار در وطن. طرزی که در صدر نشسته بود، لزومی نمی‌دید تا هراسی از دستگاه حاکم به دل راه دهد، پس با همان لحن تیز و تند لنینی پرسید: چه باید کرد؟ اما تره‌کی و محمودی و غبار که از این دستگاه دور بودند، به همان «چه می‌خواهیم» اکتفا کردند. در همان نیمه‌ی اول قرن بیست، بایستن به خواستن تغییر کرد. اگر این حکم راتب را بپذیریم که «خواست سویه‌ی ابژکتیوتر میل است»، در بایست شاید بتوان نشانه‌های اصل میل را دریافت: میل به از ریخت ‌انداختن نظم چیزها چنان که هستند. میل لنینی به تغییر بنیادی؛ به تحقق رخداد؛ رخداد مثبت بدیویی و چیزها چنان که باید باشند. 

کتاب زنده‌گی به سفارش پشه‌ها از کاوه جبران را خیلی وقت شده که گرفته‌ام بخوانم، اما هر بار کتاب را می‌گرفتم، آنقدر دل‌آزرده از نویسنده بودم که نمی‌توانستم کتاب را شروع کنم. قبل از این‌که به افغانستان بیایم، بیش‌تر از صد مقاله درباره ادبیات، فرهنگ، سینما و نقاشی افغانستان در بی‌بی‌سی، جدید آنلاین، گاردین، اقتدار ملی و جاهای دیگر منتشر کرده بودم، اما پس از آمدنم دیگر تصمیم گرفته بودم هیچ چیزی ننویسم. من فکر می‌کردم اگر از ترجمه شعرهای من این‌همه استقبال شده است، شاعران و نویسنده‌گانی که بهتر از من هستند، چرا آثارشان ترجمه نشود. چرا نویسنده‌گان ما فرقه‌فرقه و قریه‌قریه تقسیم شوند و با هم برای هم نکوشند. اما نتیجه‌اش جنبش سید‌رضا‌کوبان شد. از خودم تا خانواده‌ام همه مورد هجمه قرار گرفتند. حتا از حرام‌زاده گفتن هم در حقم ابا نشد.

من در این‌جا و برای تحلیل به نظر «غیرادبی» کتاب «وطن‌های آدم» از دیالکتیک نظام‌مند هگل وام گرفته‌ام.

مقام‌ها در وزارت معارف می‌گویند، روند توزیع ۱۲.۲ میلیون جلد کتاب درسی که از سوی یک چاپخانه‌ی داخلی به چاپ رسیده، امروز پنج‌شنبه، هفتم سنبله، آغاز شده است. قرار است تا سه هفته دیگر این کتاب‌ها در سراسر کشور در اختیار دانش‌آموزان مکاتب قرار بگیرد.

«اما به ناچار باید از قصه بیرون بیایی بر سطح حقیقت. زمان ناموجود را کنار بگذاری و هم‌چنان در عمق زمان حال، زمان اکنون قرار بگیری. موقعیت بگیری یا موقعیت تو را بگیرد. باید پی موجودات بگردی. در زمان مورد نظر، خیلی قصه‌ها، خیلی کارها و حتا روایت خودساخته‌ی ما نیمه ماند.»

فدایی هروی، لقب «شیخ‌الشعرا» را از آن خود کرده و سال‌ها در حوزه‌های مختلف شعری از عشق و عرفان تا شعر مقاومت قلم زده است. صراحت بیانش زمانی سبب شد که از کادر رهبری اداره‌ی محلی ولایت بادغیس با فرمان مستقیم ظاهرشاه برکنار شود و با تهدید مستقیم والی وقت آن وقت، از کار در ریاست فواید عامه‌ی آن ولایت دست کشیده و به هرات برگردد. در جریان جنگ‌های داخلی به کشور ایران مهاجر شده بود و از همان‌جا برای انگیزه دادن به هم‌فکرانش، حلقات شعر و شاعری را گرداننده‌گی می‌کرد. در بازه‌ی کوتاهی هم برای مبارزه نیروهای تحت حمایت شوروی وقت سلاح برداشته و به میدان رزم رفته بود.

هرازگاهی و یا هر‌از‌سالی، توفیق دیدار این مرد میسر می‌شود. در گوشه‌ترین بخش مکروریان چهارم و به گفته‌ی پارسی‌گرایان، در اشکوب‌های فرازین یک ساختمان کهنه، نشانی استاد است. انگار تقدیر خلوت نویسنده و میل به گریز او از جمع را مورد توجه قرار داده است، او را به این کنار از کابل، از زنده‌گی‌، از همه‌، جای داده است.

بحران‌های سیاسی افغانستان که از دهه‌ ۵۰ شکل گرفت، بی‌تردید منجر به پدید آمدن «شعر سیاسی» در افغانستان شد. جریان‌های ادبی – سیاسی هر کدام تعریف مشخصی از این شعر در دوره‌های زمانی متعدد دارند.

ده نمونه شعر از شاعر جوان و خوش‌ذوق شهر هرات، شعیب حمیدزی، به من رسیده است تا بخوانم و به عنوان یک خواننده‌ی جدی شعر در موردش بنویسم.