ادبیات

همگام با فرا رسیدن روز جهانی کتاب و حق مؤلف (۲۳ آ‌پریل)، کتاب‌فروشان کابل می‌گویند که فعالیت‌های وابسته به کتاب و مؤلف، شکست‌خورده‌تر از هر زمانی است. آن‌ها می‌گویند افغانستان، با غربت کتاب و حق مؤلف مواجه است.

به نظر می‌رسد هنگامی‌که دکارت گفت «ماده و حرکت به من بدهید، من برای‌تان جهان هستی می‌سازم»، به احتمال زیاد منظورش این نبود که چیزی جز ماده و حرکت در این جهان وجود ندارد. منظور او این بود که مهم‌ترین ویژه‌گی جهان استی، مادیت و تحرک است، یا به‌عبارت دیگر، مادیت و تحرک ویژه‌گی‌های ساده‌ای نیستند. اما بازهم به‌طریق اولی، نه ماده را می‌توان معادل حرکت فرض کرد و نه حرکت برای این ‌که ممکن شود، الزاماً متوقف بر ماده است. بنابراین، سخن دکارت کمابیش همان سخن مشهوری است که قرن‌ها قبل‌تر، به ارشمیدس نسبت داده شده است: «نقطه‌ی اتکایی به من بدهید تا دنیا را تکان بدهم.» سوای این‌ که هردوی این سخن در ریشه‌ای‌ترین سطح برمی‌گردد به پس‌زمینه‌ای که نه شاعرانه است و نه علمی (فیزیکی)، بلکه تمام و کمال فلسفی است -بیان‌گر این امر که جهان هستی در نهایت همان چیزی است که همواره به‌واسطه‌ی چشم‌اندازی خاص خودش را بر ما آشکار می‌سازد، بار دیگر دو پدیده به هستی الصاق شده‌اند: ماده و حرکت. آمیزش ماده و حرکت همان نقطه‌ی اتکای ارشمیدسی است. اما توضیحاتی در ادامه باید افزود:

زبان‌شناسان تاریخ، زبان‌های ایرانی را به سه دوره تقسیم می‌کنند:

یک. دوره‌ی کهن: از این دوره، آثاری از زبان‌های اوستایی، پارسی باستان و سکایی کهن باقی مانده است.

روزگاری را به یاد دارم که در سراسر سرزمین شمالی یک خانه‌ آباد نبود، تاکستان‌های این وادی به خاکستان بدل شده بود، اما مردمش به بسیار سختی در برابر لشکریان ظلم و وحشت طالبانی مقاومت می‌کردند، امروز که از گوشه‌گوشه‌ی افغانستان برای اشتراک در جشنواره‌ی ارغوان در این‌جا گرد هم آمده‌ایم، این سرزمین دوباره سبز است، ارغوان‌زارش بوی زنده‌گی می‌دهد و پیام صلح و همزیستی را با رنگ و زنگ شعر و موسیقی زمزمه می‌کند؛ به این معنا که دیگر به سوی جنگ، بحران و خشونت برنمی‌گردیم.

رمان «بگذار برایت بنویسم» نخستین رمان شاعر و نویسنده مستعد، خانم ناهید مهرگان است که از طرف نشر نبشت به چاپ رسیده است. به این رمان با ارزش بایست از زاویه‌های مختلفی نگاه کرد و با تحلیل و باز نگری شخصیت‌ها و ماجراهای آن بعد‌های آشکار و پنهان جامعه ما را به شناخت گرفت. 

این جمله، عنوان کتاب داستانی در مورد پنیر، انسان و موش است. یعنی دو عدد انسان و دو عدد موش، در جایی که شبیه غارهای پیچ در پیچ است، زندگی می‌کنند. این‌ها روزانه مقداری پنیر پیدا می‌کنند، پنیر را نوش جان کرده، به زنده‌گی‌شان ادامه می‌دهند. البته یک تفاوت عجیب و غریب در این داستان این است که دو انسان هیچ‌گاهی پنیرهایی که مربوط به موش‌ها است را غصب نمی‌کنند، بر عکس انسان‌های بیرون غار که چیزی بیرون از غصبیت آنان باقی نمانده.

فصل آغازین کتاب با توصیف راوی داستان از وضعیت روحی و جسمی زنی نقطه استارت میخورد که به قرینه و گمان، مهاجر افغانستانیست و این صحنه دارد در نزد یک مشاور روان درمانی یکی از کشورهای اروپایی اجرا میشود. توصیف حالت جسمی و روحی زن در دو پاراگراف چنان زیبا و با مهارت انجام میشود که حس کنجکاوی و همذات پنداری در وجود خواننده را بیدار و برای ادامه خواندن و دانستن آغاز تا پایان ماجرای حتمن تراژیدی و پرحادثه قهرمان داستان تشویق میکند:

شروع کرد به جویدن ناخن‌هایش. عجب کار مزخرف تهوع آورى. هرچه کردم و گفتم نتوانستم این عادت چندش‌آور را از سرش بندازم. همیشه‌ى وقت امتحانات و هر جنجال دیگرى که نگرانش مى‌کرد، شروع مى‌کرد به جویدن این ناخن‌هاى لعنتی که به طور معمول هم زیرشان یک عالم چرک جمع شده بود.

کمپین «اهدای کتاب؛ اهدای دانایی» از سوی جوانانی راه انداخته شده بود که باور به غنامند شدن فرهنگ با کتاب‌خوانی دارند. یک گروه ۲۷ نفری از جوانان دانشجو و دانش‌آموخته‌ از ولایت غور در کابل، روزی در یک نشست دوستانه تصمیم گرفتند، برای خواهران و برادران کوچک‌شان که هنوز دانش‌آموز اند و نیاز به یاری و همکاری بزرگ‌تران دارند، کتابخانه‌ای بسازند و زمینه‌ی مطالعه برای آنان را فراهم کنند.

«آن‌چه ما در افغانستان داریم، چاپ‌خانه است. از سوی دیگر، باید این را باید بپذیریم که کتاب کالایی است که در فرایند چاپ تولید می‌شود و کتاب‌خوان هم یک مشتری که آن کالا را می‌خرد. تفاوتش با بقیه کالاها و انواع خرید و فروش این است خرید و فروش کتاب ابعادی فراتر از صرفاً تجاری دارد.»