مصاحبه‌ها

یادداشت اداره: ویدا مهران تز دکترایش را در دیپارتمنت علوم سیاسی و مطالعات بین‌المللی دانشگاه کمبریج انگلستان، ‌روی جنبه‌های اقتصادی مناسبات قدرت در افغانستان نوشته است. کتاب او به زودی در ایالات متحده به زبان انگلیسی چاپ می‌شود. دکتر ویدا مهران در نتیجه‌ی تحقیقی دریافته است که جامعه‌ی جهانی در سال‌های اول پس از سپتامبر در دوران اداره‌ی موقت، حکومت انتقالی و حتا مدتی پس از آن تلاش می‌کرد تا رهبران سنتی، قدرتمندان محلی و آنچه را که «جنگ‌سالاران» خوانده می‌شد، بدل به شخصیت‌های پول‌دار، ‌بازرگان و باورمند به ارزش‌های لیبرال سازد. به نظر او پشتوانه‌ی نظری تلاش‌های جامعه‌ی جهانی نظریه‌ی لیبرالی صلح‌سازی بود. دکتر ویدا مهران نگاه انتقادی به این تلاش‌ها و نظریه‌ی صلح‌سازی لیبرال دارد. دکتر ویدا مهران برای شرکت در یک نشست علمی به کابل آمده بود. در زیر گفت‌وگوی هشت صبح را با ایشان می‌خوانید.

سال‌ها پیش، هنگامی که ژیلا نوری با علاقه به صدای فریده انوری و صدای انیسه درانی از امواج رادیو گوش می‌کرد، هرگز تصور نمی‌کرد که روزی با انیسه درانی در صدای امریکا همکار می‌شود. به گفته‌ی خودش آن روزها آن‌قدر عاشق رادیو بود که به برنامه‌های مورد علاقه‌اش نامه می‌فرستاد تا بتواند فقط نامش را از رادیو بشنود و تنها به همین بسنده می‌کرد.

ندا کارگر از خبرنگاران برجسته‌ی افغانستان است. او با نهادهای جهانی مثل بی‌بی‌سی و رادیو آزادی کار کرده است. خودش می‌گوید هرگز فکرش را نمی‌کرد که روزی خبرنگار شود، ولی هنگامی که در دوره‌ی دانشجویی به طور اتفاقی کار نیمه‌وقتی در رادیو آزادی یافت و به عنوان کارمند بخش آموزشی در این رادیو آغاز به کار کرد، ورق برگشت و به گفته‌ی خودش کاملاً تصادفی خبرنگار شد، ولی این حرفه تصادفی را به خواست و انتخاب خودش سیزده سال در افغانستان و چند سال هم در ترکیه ادامه داد. اکنون همان‌طور که خودش می‌گوید از کارش خوشحال و راضی است.

لینا روزبه خبرنگاری است که تلویزیون آشنا را بیشتر با چهره‌ی او می‌شناسیم. او یکی از نویسنده‌ها و شاعرهای خوب کشورمان نیز است که از افغانستان می‌نویسد و می‌سراید، خودش می‌گوید نظریات و واکنش هایی را که از خواننده‌ها و بیننده‌ها، درباره‌ی نوشته‌ها و یا گزارش‌هایش دریافت می‌کند، هرگز برایش کهنه نمی‌شوند و هر بار احساسی تازه به او می‌دهند، گفت‌وگوهایی که در صفحه‌ی فیسبوکش با مردم انجام می‌دهد؛ نشان دهنده‌ی همین ارتباط شایسته‌ی او با مردم است و اکنون ۱۵ سال از این ارتباط دوستانه می‌گذرد.

هنگامی که هنوز در صنف چهارم درس می‌خواند، آرزو داشت کسی باشد که در تلویزیون از دیگران سوال می‌پرسد، بزرگتر که شد دریافت کسی‌که در تلویزیون سوال می‌پرسد، یک «خبرنگار» است. از آن پس هرگاه فرصتی دست می‌داد از علاقه‌اش به خبرنگاری می‌گفت تا این‌که روز کانکور از راه رسید، آن‌روز پیش از رفتن به جلسه‌ی امتحان، برادرش به او گفت که نخستین انتخابش باید رشته‌ی طب باشد. او هم با این‌که می‌دانست این رشته را دوست ندارد و می‌خواهد که یک خبرنگار باشد، به احترام برادرش چیزی نگفت، تنها نگاهی به او انداخت تا شاید در چهره اش اثری از تردید بیابد ولی تنها چیزی را که توانست ببیند، نگاه جدی او بود، چیزی نگفت و وارد سالون امتحان شد.

صبح زود است. وارد دفتر می‌شوم، وسایلم را روی میز کارم می‌گذارم و مثل همیشه به سوی اتاقی که هر روز در آن نشست روزانه‌ی ما برگزار می‌شود، به راه می‌افتم. دروازه‌ی اتاق جلسه را که باز می‌کنم، می‌بینم مسوول رسانه که زن جوانی است، آغاز به صحبت کرده است. به دور و برم نگاه می‌کنم تا جای خالی‌ای پیدا کنم، می‌بینم که همه‌ی همکارانم، هر پنج دختر و پنج پسر بخش خبر پیش از من به جلسه رسیده‌اند. ناگهان متوجه می‌شوم که شمار همکاران زن و مرد برابر است.

شکریه اصیل یقین رییس اطلاعات و فرهنگ ولایت بغلان با دشواری های فراوان توانسته است خودش را به عنوان شجاع ترین زن به جهان معرفی کند او در سال ۲۰۱۰ جایزه زن شجاع را از ایالات متحده آمریکا بدست آورد. حضور کم‌رنگ زنان خبرنگار در ولایتش او را وادار ساخت تا به راه‌اندازی دستگاه رادیویی اقدام کند که بیشتر کارمندانش را بانوان تشکیل می‌دهد.

ناجیه‌ سروش را سه سال پیش در برنامه‌ای که از سوی زنان خبرنگار در کابل برگزار شده بود، دیدم. او را در همان نخستین نگاه، بانویی توانا و جسور یافتم. لهجه‌ی خاصش در هنگام حرف‌زدن توجهم را به خود جلب می‌کرد.

«در بسیاری از نقاط جهان، انگشت اتهام مردان همیشه زنی را پیدا می‌کند. ولی من فکر می‌کنم ما به زنانی نیاز داریم تا مشکلاتی که مردان به وجود می‌آورند را حل کنند.»

در میان شهر دود و آتش، بانوی با شجاعت تمام قد بلند می‌کند تا صدای رسای مردمش باشد و سکوت سرشار از درد و رنج زنان را به جهان برساند. صدیقه شیرزی، بانوی نام‌آشنا در میان زنان کندز است، که بیش از یک دهه می‌شود در راستای خبرنگاری کار می‌کند او نخستین زنی است که در ولایت کندز به خبرنگاری پرداخته است.