سرخط

چهل ‌سال از حادثه‌ی هفت ثور گذشت. حادثه‌ای که مناسبات قدرت و معیار‌های مشروعیت سیاسی را در افغانستان دگرگون کرد. این حادثه‌ همچنان سرآغاز خشونتی بود که تا حال از مردم افغانستان قربانی می‌گیرد. حادثه‌ی هفت ثور ۱۳۵۷ جنگ ایدیولوژیک را در افغانستان کلید زد. این جنگ‌ بعدها ابعاد هویتی پیدا کرد. جنگ امروز افغانستان هم به نحوی، همان جنگی است که در هفت ثور سال ۱۳۵۷ شروع شده بود. به همین دلیل است که بررسی رویداد هفت ثور برای ما اهمیت دارد. این رویداد و عواملی که سبب خلق این حادثه شد، باید مورد بررسی جدی و عمیق قرار گیرد. تاریخ سرگذشت انسان است و اگر  از آن درس‌های لازم گرفته نشود، تجربه‌های بدش تکرار می‌شود. به همین دلیل نیاز است که رویداد هفت ثور و ابعاد گوناگون آن، مورد بررسی موشگافانه قرار بگیرد. در این نوشتار فهم خود را از این حادثه توضیح می‌دهم.

به مناسبت روز جهانی مطبوعات طی هفته‌ی جاری نشست‌های متعددی در کابل برگزار شد. این نشست‌ها کمک می‌کند تا مشکلات آزادی بیان، فعالیت آزاد رسانه‌ها، دست‌رسی به معلومات به شکل بنیادی و همه‌جانبه مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد.

تازه‌ترین گزارش صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) نشان می‌دهد که ۲۰ تا ۳۰ درصد منابع آبی ۱۰ ولایت افغانستان خشک شده‌است.

در این گزارش آمده است که در ماه آینده بیشتر از دو میلیون نفر در افغانستان در معرض آسیب‌های ناشی از خشک‌سالی قرار می‌گیرند. به گزارش این نهاد، خشک‌سالی بر شرایط ۲۲ ولایت کشور اثر گذاشته و اکنون آثار آن بر زنده‌گی یک میلیون نفر محسوس است.

حاجی زمان و حاجی نبی حیران‌ اند. حاجی نبی با چوبی که در دست دارد عابران را نمی‌ماند که در کوچه تجمع کنند. او می‌گوید: «او بیادر برو، چیزی که بود کشته شد،‌ فقط ما پیرا ماندیم.»

شیعه‌کشی در افغانستان معاصر و حتا در تاریخ نزدیک این سرزمین سابقه دارد. از قتل‌ عام‌های زمان عبدالرحمان خان و نادرخان که بگذریم، در دهه‌ی ۴۰ خورشیدی در همین کابل، جزوه‌ای زیر نام سیف‌الابرار به چاپ رسید که نویسنده‌ی آن ملا محمد مبارک معرفی شده بود. بعد ملا منهاج‌الدین گهیز در نشریه‌ای به نام گهیز، شیعه‌ها را پیروان ابن سبا معرفی کرد. این تبلیغات در جامعه اثرات خود را به جا گذاشت. اشخاصی به جبار و عبدالحق کور در آن زمان با انگیزه‌های ایدلوژیک، با فریب و نیرنگ جوانان هزاره را به دام می‌انداختند و آنان را می‌کشتند. جبار در همان دهه‌ی چهل توسط حکومت وقت بازداشت، محاکمه و اعدام شد، اما اثرات تبلیغات ضد شیعی و ایدیولوژی‌‌ای که قتل شیعه‌ها را مجاز می‌دانست، باقی ماند.

همگام با فرا رسیدن روز جهانی کتاب و حق مؤلف (۲۳ آ‌پریل)، کتاب‌فروشان کابل می‌گویند که فعالیت‌های وابسته به کتاب و مؤلف، شکست‌خورده‌تر از هر زمانی است. آن‌ها می‌گویند افغانستان، با غربت کتاب و حق مؤلف مواجه است.

امسال و سال آینده، سال‌های انتخاباتی اند؛ هر کسی به فکر راه‌یافتن به شورای ملی و ارگ است. جریان‌های مختلف نیروی سیاسی، اجتماعی و مالی خود را برای کسب قدرت در نهادهای مذکور بسیج خواهند کرد. اما متأسفانه با توجه به تجربه‌ی انتخابات در چند سال گذشته باید گفت که کاندیداهای کمتر به برنامه و تغییرات ملموس در زنده‌گی مردم اهمیت می‌دهند و بیشتر روی روابط اجتماعی- قومی، کاریزمای فردی، توزیع پول و دادن وعده‌های کلان غیر قابل تحقق تکیه می‌کنند. به همین خاطر است که نهادهای سیاسی تغییری در زنده‌گی مردم آورده نمی‌توانند، هرچند بر ثروت و نفوذ چهره‌های سیاسی افزود می‌شود.

عقربه‌های ساعت دستی‌ام دقایقی مانده به ده بجه را نشان می‎دهد. در صحن لابراتوارهای مرکزی منتظر نشسته‌ام که گوشی‌ام زنگ ‌می‌خورد. از آن‎سوی خط، صدای مادرم را می‌شنوم؛ صدایی که آشکارا می‌لرزد و می‌پرسد کجایم. وقتی موقعیتم را برایش مشخص می‌کنم، می‌گوید انتحاری شده است و گوشی خواهرم در دست‌رس نیست.

داکترعبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت وحدت ملی می‌گوید که اجازه نمی‌دهند که خشونت علیه خبرنگاران به یک رویه بدل شود.

آقای عبدالله که روز یکشنبه، دوم ثور در نشست دو روزه‌ی «رسانه‌ها، حقوق صنفی، امنیت و حرفه‌ای بودن» صحبت می‌کرد، با بیان این موضوع، طبق قانون جدید طرز تأسیس رسانه‌ها، مالکان رسانه‌ها را مکلف کرد که کاپی قرارداد کارمندان‌شان را به حکومت، تسلیم کنند. در حال حاضر قانون جدید طرز تأسیس رسانه‌ها کم‌تر از سوی صاحبان رسانه‌ها مراعات می‌شود.

افغانستان درگیر اقتصاد به شدت پیچیده‌ی متشکل از اقتصاد قانونی، غیرقانونی و مداخلات سیاسی در اقتصاد است. پیچیده‌گی اقتصادی و مداخلات سیاسی نادرست هر جامعه را به انزوای اقتصادی می برد و سکتور خصوصی را -که مهم‌ترین بخش اقتصاد در هر جامعه می‌باشد- از همه بیشتر آسیب می‌زند. سکتور صنایع استخراجی هم یکی از مهم‌ترین نهادهای اقتصادی برای رشد اقتصادی هر کشور به شمار می‌رود، اما سوال اساسی این‌جاست که تا چه اندازه‌ای از این سکتور در اقتصاد افغانستان استفاده شده است؟ طبق گزارشات موجود، صرف سرمایه‌گذاری‌های اندک در قسمت استخراج معادن افغانستان صورت گرفته است. اکثریت این سرمایه‌گذاری‌ها از سوی سازمان‌های بین‌المللی انجام شده و آمار و ارقام درست از عواید آن موجود نیست.