تحلیل‌ها

چهل ‌سال از حادثه‌ی هفت ثور گذشت. حادثه‌ای که مناسبات قدرت و معیار‌های مشروعیت سیاسی را در افغانستان دگرگون کرد. این حادثه‌ همچنان سرآغاز خشونتی بود که تا حال از مردم افغانستان قربانی می‌گیرد. حادثه‌ی هفت ثور ۱۳۵۷ جنگ ایدیولوژیک را در افغانستان کلید زد. این جنگ‌ بعدها ابعاد هویتی پیدا کرد. جنگ امروز افغانستان هم به نحوی، همان جنگی است که در هفت ثور سال ۱۳۵۷ شروع شده بود. به همین دلیل است که بررسی رویداد هفت ثور برای ما اهمیت دارد. این رویداد و عواملی که سبب خلق این حادثه شد، باید مورد بررسی جدی و عمیق قرار گیرد. تاریخ سرگذشت انسان است و اگر  از آن درس‌های لازم گرفته نشود، تجربه‌های بدش تکرار می‌شود. به همین دلیل نیاز است که رویداد هفت ثور و ابعاد گوناگون آن، مورد بررسی موشگافانه قرار بگیرد. در این نوشتار فهم خود را از این حادثه توضیح می‌دهم.

روز گذشته در چهارمین نشست اتحادیه‌ی اروپا در مورد فساد اداری، جان ساپکو بازرس ویژه‌ی کنگره‌ی ایالات متحده‌ی امریکا در امر بازسازی افغانستان نیز فرصت سخنرانی یافت. این مقام امریکایی که بارها اظهارات جنجال‌برانگیزی را مطرح کرده و بارها مقامات افغان را در حالت غیرقابل دفاع قرار داده است، یکبار دیگر با تلویح، نگرانی‌هایش را از حیف و میل پول‌های کمکی ایالات متحده‌ی امریکا در افغانستان بیان کرد.

مسئولان وزارت صحت عامه از کاهش در رقم مبتلایان به بیماری مالاریا در سراسر کشور خبر می‌دهند. بر اساس آمار وزارت صحت عامه، با آن که رقم مبتلایان به بیماری مالاریا هنوز هم بلند است، اما در سال گذشته‌ی میلادی رقم افراد مصاب به این بیماری کاهش یافته است.

از دل سرد یک کوه با سرعت به عمق دره‌ای آتشین پرت شده جان سالم به در می‌برم. لحظه‌ای نگذشته که با جمعیتی از زامبی‌ها روبه‌رو شده و همین که از چنگ‌شان در می‌روم، با نم نم لطیف باران صورتم خیس می‌شود و شمالکی ملایم موهایم را به باد می‌دهد. ناگاه در تاریکی شب سر از قبرستانی در می‌آورم که هرچه مرده است رو به رویم صف بسته و وحشتی تمام وجودم را فرا می‌گیرد، به راست و چپ تکان می‌خورم، به نظر می‌رسد سیلی از موش زیر پاهایم رها شده، دستانم می‌لرزند و همین که به دیواری آهنین می‌رسم، نقطه‌ی ایست زده می‌شود. نه، آنچه خواندید تصویری از یک کابوس یا قسمتی از خوابی سورئال نیست، بلکه سفری کوتاه به دنیای عجایب از پشت شیشه‌ی عینکی مخصوص و پرده‌ی سینمای سه بعدی است. بلی، بُعد سوم در هنر هفتم.

حمله بر مرکز توزیع تذکره در دشت برچی که منجر به کشته‌شدن بیش از ۶۰ تن از مردم ملکی شد، نشان داد که تدابیر امنیتی برای مراکز ثبت نام و توزیع تذکره ضعیف است. یکی از جان به در برده‌گان این رویداد خونین به هشت صبح گفت که حکومت همه را برای گرفتن تذکره تشویق می‌کند، ولی به خاطر ضعف تدابیر امنیتی تعداد زیادی از مردم جان خود را از دست می‌دهند.

شیعه‌کشی در افغانستان معاصر و حتا در تاریخ نزدیک این سرزمین سابقه دارد. از قتل‌ عام‌های زمان عبدالرحمان خان و نادرخان که بگذریم، در دهه‌ی ۴۰ خورشیدی در همین کابل، جزوه‌ای زیر نام سیف‌الابرار به چاپ رسید که نویسنده‌ی آن ملا محمد مبارک معرفی شده بود. بعد ملا منهاج‌الدین گهیز در نشریه‌ای به نام گهیز، شیعه‌ها را پیروان ابن سبا معرفی کرد. این تبلیغات در جامعه اثرات خود را به جا گذاشت. اشخاصی به جبار و عبدالحق کور در آن زمان با انگیزه‌های ایدلوژیک، با فریب و نیرنگ جوانان هزاره را به دام می‌انداختند و آنان را می‌کشتند. جبار در همان دهه‌ی چهل توسط حکومت وقت بازداشت، محاکمه و اعدام شد، اما اثرات تبلیغات ضد شیعی و ایدیولوژی‌‌ای که قتل شیعه‌ها را مجاز می‌دانست، باقی ماند.

امسال و سال آینده، سال‌های انتخاباتی اند؛ هر کسی به فکر راه‌یافتن به شورای ملی و ارگ است. جریان‌های مختلف نیروی سیاسی، اجتماعی و مالی خود را برای کسب قدرت در نهادهای مذکور بسیج خواهند کرد. اما متأسفانه با توجه به تجربه‌ی انتخابات در چند سال گذشته باید گفت که کاندیداهای کمتر به برنامه و تغییرات ملموس در زنده‌گی مردم اهمیت می‌دهند و بیشتر روی روابط اجتماعی- قومی، کاریزمای فردی، توزیع پول و دادن وعده‌های کلان غیر قابل تحقق تکیه می‌کنند. به همین خاطر است که نهادهای سیاسی تغییری در زنده‌گی مردم آورده نمی‌توانند، هرچند بر ثروت و نفوذ چهره‌های سیاسی افزود می‌شود.

واقعیت این است که ساکنان غرب کابل به دلیل شیعه بودن مورد حمله‌ی تروریستی قرار ‌می‌گیرند. گروه‌های تروریستی فرقه‌گرا از دیر باز در منطقه‌ فعال اند. پس از انقلاب ۲۲ دلو سال ۱۳۵۷، ایران که یک رژیم ایدیولوژیک شیعه را در تهران روی ‌کار آورد، در برخی از کشورها از جمله پاکستان و عربستان گروه‌هایی تشکیل شد که هدف‌شان محدودسازی نفوذ شیعه‌ها بود. حکومت ایدیولوژیک ایران هم شبه‌نظامیان شیعه را متحد طبیعی و عامل اصلی نفوذ‌گذاری‌اش اعلام کرد. در منطقه‌ی ما پاکستان اولین کشوری بود که قربانی تروریسم فرقه‌ای شد. حاکمان پاکستان به دلیل روابط تنگاتنگی که با شیوخ خاورمیانه داشتند، در آغاز دست گروه‌هایی مثل سپاه صحابه و لشکر جنگجوی را در کشتار شیعیان باز گذاشتند تا ساحه‌ی نفوذ ایران را محدود بسازند.

در وضعیتی که بحث‌های بی‌طرفی، جانب‌داری و مسایل دیگر، فضای رسانه‌ای را اشغال کرده است، نباید انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها فراموش شود. انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها تنها از این نظر اهمیت ندارد که به پارلمان و شوراهای محلی مشروعیت می‌بخشد. این انتخابات در سطح جهان و منطقه هم برای افغانستان وجهه می‌خرد. قدرت ملی افغانستان خیلی محدود است. افغانستان نه نیروی نظامی بسیار نیرومند دارد و نه اقتصاد برتر است. اید‌ه‌ی اتصال منطقه هم تا حال تحقق نیافته است. کشورها و قدرت‌هایی که در پیرامون افغانستان قرار دارند، به این‌جا بیشتر از یک خط مرزی اهمیت نمی‌دهند. در چنین شرایطی، تنها چیزی که می‌تواند به افغانستان وجهه بخرد، برگزاری انتخابات شفاف پارلمانی و شوراهای ولسوالی‌ها است.

اشرف غنی، رییس جمهور کشور به مقامات و مأمورین دولتی دستور داده است که برای رای‌دادن در انتخابات پارلمانی و شوراهای ولایتی خود و خانواده‌های‌شان را ثبت نام کنند. هرچند دادن رای در قانون اجباری نیست اما به نظر می‌آید که ارگ برای تشویق دیگران و تبلیغ برای ثبت نام در انتخابات، دست به این حربه برده است. تعدادی این حکم را زورمندانه تلقی کرده‌، باور دارند که باید بر اساس قانون به هر کسی حق انتخاب داد. شرکت کردن و یا نکردن در انتخابات یک انتخاب سیاسی نیز است. طور مثال، شما انتخابات را به دلایلی چون فساد و تخلفات گسترده تحریم می‌کنید تا فشار بالای دولت افزایش یابد و تن به اصلاحات و رعایت ضوابط انتخاباتی بدهد. در این حالت رای‌دادن اجباری یک حرکت غیر‌دموکراتیک است.