تحلیل‌ها

بن‌بست نظامی‌ای که در افغانستان شکل گرفته است،‌ برای حوزه‌ی ضد طالبان بسیار دردناک است.  نیروهای امنیتی قربانی‌های سنگینی تحمل می‌کنند. به گزارش نیویارک تایمز روزانه بین ۳۰ تا۴۰ منسوب نیروهای امنیتی افغانستان جان‌شان را از دست می‌دهند. این قربانی سنگین به بسیار وضوح نشان می‌دهد که چقدر بن‌بست نظامی برای حوزه‌ی ضد طالبان دردناک است. نیروهای امنیتی افغان   از مناطقی سربازگیری می‌کنند که گروه طالبان در آن نفوذ ندارند. آن مناطق مشروعیت دولت را به      کلی قبول دارند و به همین دلیل است که جوانان آنان در نیروهای امنیتی خدمت می‌کنند. ارتش و پولیس در کنار وزارت معارف،‌ سکتوری است که بیش‌ترین استخدام را دارند. به همین دلیل است که جوانان   حوزه‌ی ضد طالبان بیش‌تر به استخدام نهادهای امنیتی در می‌آیند.

حمله‌ی اخیر تروریستی در ایران نشان می‌دهد که بازی‌گران منطقه‌ای برای ضربه زدن به یکدیگر از گروه‌های نیابتی و حملات تروریستی توسط گروه‌های فرقه‌گرا و جداییطلب بهره می‌گیرند. ایران در یمن به عربستان ضربه می‌زند و عربستان در اهواز به ایران. این خود چشم‌انداز تنش‌های منطقه‌ای را نگران‌کننده می‌نمایاند.

جنگ افغانستان به بن‌بست آزاردهنده بدل شده است. ایالات متحده برای حفظ این بن‌بست سالانه ۵۰ میلیارد دالر هزینه می‌کند. ارتش ایالات متحده از سال ۲۰۱۴ به بعد تلفات سنگینی در این جنگ متحمل نمی‌شود‌، اما مصرف این جنگ و تداوم بن‌بست برای دولت ایالات متحده رنج‌آور است. این بن‌بست به گونه‌ای شکل گرفته است که برای گروه طالبان زیاد رنج‌آور و آزاردهنده نیست. طالبان به دلیل دست‌رسی به منابع سربازگیری در پاکستان به ساده‌گی جای افراد کشته‌شده‌ی خود را پر می‌کنند. رهبران طالبان در پاکستان امنیت کامل دارند. این گروه به مدرسه‌های پاکستانی هم برای سربازگیری و هم برای تغذیه‌ی ایدیولوژیک دست‌رسی دارد. دست‌رسی به منابع بی‌پایان مالی و سربازگیری سبب شده است که حتا تحمیل تلفات سنگین هم بن‌بست نظامی را برای طالبان رنج‌آور نسازد.

عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان در اولین سفر خارجی‌اش به عربستان رفت و با مقام‌های این پادشاهی ملاقات کرد. در این ملاقات دوطرف روی «ابعاد مختلف سیاست منطقه‌ای» صحبت کردند. بر مبنای اعلامیه‌ای که دفتر عمران‌خان نشر کرده است،‌ هیات پاکستانی،‌ آخرین تحولات در روابط هند و پاکستان و دیگر مسایل مربوط به منطقه را به اطلاع پادشاه عربستان رساند. عمران‌خان با ولی‌عهد قدرت‌مند عربستان محمد‌ بن سلمان نیز دیدار کرد. پیش از سفر عمران به ریاض،‌ جنرال‌های ارتش پاکستان عمران‌خان را به راولپندی بردند و کل وضعیت امنیتی و نظامی پاکستان و فکت‌های مربوط به منافع امنیتی این کشور را به اطلاع او رساندند. یک روزنامه نگار پاکستانی نوشت که جنرال‌های ارتش، عمران‌خان را به یک اتاق جلسات سری جنرال‌های ارتش بردند و در آن‌جا تمام واقعیت‌های روی زمین در مرزهای پاکستان و کشورهای اطراف را به اطلاع او رساندند. این اولین‌بار است که ارتش پاکستان یک نخست وزیر منتخب را به اتاق جلسات سری راولپندی می‌برَد.

برخی از قانون‌گذاران، سناتوران و سیاستمداران در این اواخر بحثی را برای مشروعیت‌زدایی از پیمان امنیتی و دفاعی با ایالات‌ متحده آغاز کرده‌اند. این نمایند‌گان و سیاستمداران می‌گویند از آن‌جایی که جنگ ادامه دارد و کمپین خونین طالبان برای تسخیر شهرها شدت گرفته است، مشروعیت پیمان امنیتی و دفاعی با امریکا زیر سوال رفته است.

وزیر خارجه‌ی پاکستان دیروز به کابل آمد و با رییس جمهور و دیگر بلندپایگان دولت افغانستان دیدار کرد. قبلاً اعلام شده بود که شاه‌محمود قریشی، وزیر خارجه‌ی پاکستان با محمداشرف غنی، ‌دکتر عبدالله و صلاح‌الدین ربانی، ‌روی تلاش‌های جهانی برای مذاکره با طالبان،‌ سند صلح و هم‌بستگی و مسایل مورد علاقه‌ی هر دو کشور گفت‌وگو کند، اما در هفته‌های اخیر، ‌حوادثی به وقوع پیوست که شاید موضوع اصلی مذاکرات را تحت‌الشعاع قرار داده باشد. مسدودشدن کنسولگری پاکستان در ننگرهار، ‌اظهارات رییس جمهور غنی در غزنی و تطبیق‌نشدن سند صلح و هم‌بستگی از جمله‍‌ی این حوادث است.

تحلیل‌گران می‌گویند که جنگ و کشمکش‌های مرگبار در افغانستان تا پایان امسال می‌تواند از خشونت‌ در سوریه پیشی بگیرد. آنان هشدار داده‌اند که در سال ۲۰۱۸، درگیری‌ها در افغانستان در مقایسه با جنگ خشن و ویرانگر سوریه قرار گرفته است.

۱۵ سپتامبر سال ۱۹۷۹ کودتای امین علیه تره‌کی به پیروزی رسید. امین در همان روز زمام امور حکومت و رهبری حزب دموکراتیک خلق را به دست آورد و  به زعامت تره‌کی پایان داد. یک روز پیش از این کودتا، ‌امین از دامی که تره‌کی برای او در ارگ چیده بود، نجات یافت. مشکل امین و تره‌کی در ماه مارچ سال ۱۹۷۹ گل کرد. در آن زمان یک جنبش اعتراضی توده‌ای علیه حکومت حزب دموکراتیک خلق در هرات شکل گرفت. موج‌های مردمی از روستاهای اطراف هرات، به شهر ریختند و به حاکمیت حزب دموکراتیک خلق و سیاست‌های آن اعتراض کردند. این قیام توسط نیروهای نظامی وقت سرکوب شد، اما روزهای بعد از آن روشن شد که حاکمیت حزب دموکراتیک خلق بسیار لرزان است و اگر به صورت هم‌زمان با اعتراض‌های مردمی  در چند ولایت مواجه شود و نیروهای سیاسی از این قیام‌ها حمایت کنند، حکومتی باقی نمی‌ماند. مشکل زمانی بیشتر حس شد که نارضایتی از حاکمیت خلقی‌ها در پاد‌گان‌های نظامی نیز شکل گرفت و دسته‌هایی از سربازان و افسران در چند پادگان نظامی علیه حکومت دست به شورش زدند.

چند روز پیش یکى از دوستان موضوعى را بیان کرد که مبناى این نوشتار شد. در آغاز مى‌خواهم آن‌چه را آن دوست در میان گذاشت با حفظ جملات و مفهوم نقل قول کنم: کراراً شنیدم که تعدادى از مردان، ما زنان را با تمسخر به حیث فمنیست افغانى خطاب کرده‌اند. این دقیقاً نقل قول بدون ویرایش از صحبت آن دوست است. من نیز مشابه این جملات و واژه‌ها را شنیده‌ام. فمنیست‌های افغانى، فمنیستک‌ها، زنان مدنى‌چى و… آن‌چه واضح است این‌که چنین کاربردهایى به طور یقین در راستاى تشویق و ترغیب و یا نوعی اظهار احترام کلامى به زنان استفاده نمى‌شوند. تنها منظور و مفهوم این نوع ادبیات بیانى، تحقیر و تمسخر زنان است. اما براى روشن شدن سویه‌هاى مبهم و تاریک ماجرا باید در مرحله‌ی نخستین به این موضوع پرداخت که این تحقیر در کجا ریشه دارد و چرا این‌طور برهنه و بى‌پروا عرض اندام مى‌کند؟

دکتر یعقوب ابراهیمی، استاد سیاست‌شناسی در یکی از دانشگاه‌های کانادا و پژوهشگر مرکز مطالعات استراتیژیک افغانستان در پروژه‌ی تحقیقی‌ای در مورد تلاش‌های صلح افغانستان به این نتیجه رسیده است که طالبان در شرایط کنونی در موضع قدرت قرار دارند و بسیار بعید است که به مذاکره با کابل حاضر شوند.