پایتخت و روزهای سخت؛ هنوز پنج عامل اصلی آلوده‌گی هوا رفع نشده است
حسیب بهش
آمارها نشان می‌دهد که میزان آلوده‌گی هوای پایتخت رو به افزایش است. براساس گزارش روزانه اداره حفاظت محیط زیست، میزان ذرات معلق دوونیم و ۱۰ مایکرومتری در چند نقطه کابل از ۲۰۰ ذره در هر متر، بیشتر است. افزون بر این، شهر کابل در ارزیابی مراجع بررسی‌کننده آلوده‌گی هوا نیز در صدر شهرهای دارای بیش‌ترین آلوده‌گی قرار دارد. مسوولان در اداره محیط زیست می‌گویند که تلاش‌ها برای مهار آلوده‌گی ادامه دارد و بخش بزرگی از مکان‌های دودزا، تصفیه‌کننده نصب کرده‌اند. با این حال، مسوولان پنج عامل را از دلایل اصلی آلوده‌گی هوای شهر کابل می‌خوانند و می‌گویند که بدون از بین بردن این عوامل، وضعیت هوای پایتخت بهبود نخواهد یافت. به باور مسوولان، این عوامل نیاز به کار درازمدت دارد و به زودی برطرف نمی‌شود. این در حالی است که میزان مرگ‌ومیر برخاسته از ویروس کرونا رو به افزایش است. پیش‌تر وزارت صحت عامه هشدار داده بود که با رسیدن فصل سرما و افزایش آلوده‌گی هوا، وضعیت بیماران کرونایی وخیم می‌شود.
براساس ارزیابی‌های مراجع بررسی‌کننده آلوده‌گی هوا، شهر کابل در روزهای اخیر در میان شهرهای آلوده جهان قرار گفته است. آمارهای سایت امریکایی «Air Visual» نشان می‌دهد که درجه آلوده‌گی هوای کابل از مرز ۲۰۰ درجه در جریان روزهای اخیر فراتر رفته است. براساس آمار این نهاد، میزان آلوده‌گی هوای پایتخت در جریان روز گذشته بیش از ۱۹۰ درجه بود که «غیرصحی» خوانده شده است. این آمار در جریان روز یک‌شنبه ۳۲۲ درجه و روز شنبه نیز ۳۰۲ درجه بوده است. این سایت روز شنبه، بیست‌ونهم قوس، کابل را در صدر فهرست آلوده‌ترین شهرهای جهان قرار داد. در جریان ماه‌های اخیر، این اولین بار است که میزان آلوده‌گی هوای پایتخت از ۳۰۰ درجه بیشتر می‌شود.
هم‌زمان با این آمارها، گزارش روزانه اداره محیط زیست نیز از افزایش آلوده‌گی هوا حکایت دارد. این اداره روز دوشنبه، یکم جدی، گفت که میزان ذرات معلق در برخی از نقاط کابل به بیش از ۲۰۰ ذره در هر متر می‌رسد. براساس این ارقام، میزان ذرات معلق دوونیم مایکرومتری در دو نقطه از ناحیه پنجم شهر کابل ۳۶۵ و ۲۱۵ مایکرومتر بوده است. این ارقام در ناحیه‌های ششم و هشتم پایتخت ۲۹۶ و ۲۳۱ مایکرومتر گفته شده است. بدین ترتیب ذرات معلق دوونیم و ۱۰ مایکرومتری، میزان سلفر دای اکساید و میزان نایتروجن دای اکساید در پایتخت بیشتر از معیار ملی کیفیت هوای کشور است. در این میان تنها کاربن مونو اکساید در نواحی پایتخت مطابق معیار ملی کیفیت هوا خوانده شده است.
مسوولان در اداره محیط زیست نیز تأیید می‌کنند که آلوده‌گی شهر کابل در روزهای اخیر از حد معیاری آن بیشتر شده است. نیک‌محمد، رییس نظارت و تفتیش این اداره، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح گفت که با وجود تلاش این اداره برای کاهش آلوده‌گی هوا، آلوده‌گی پایتخت افزایش یافته است. او افزود که در جریان سال روان بیشتر از چهار هزار و ۶۰۰ حمام، هوتل، رستورانت، نانوایی، حوض آب‌بازی و برخی دیگر از نقاط دودزا در سطح شهر کابل نظارت شده است. به گفته وی، از میان این مکان‌ها، بیش از ۱۵۰ مکان جریمه شده که میزان جریمه آن به یک میلیون افغانی می‌رسد. وی افزود که ۹۵ تا ۹۷ درصد این مکان‌ها اصلاح شده‌اند که یا تصفیه‌کن نصب کرده و یا به بازنگری فرستاده شده‌اند.
رییس نظارت و تفتیش اداره حفاظت محیط زیست گفت که وزارت امور داخله و شهرداری کابل نیز توانسته‌اند ۵۸۸ بلند‌منزل دارنده سیستم مرکز‌گرمی را شناسایی کنند و در بیشتر آن‌ها تصفیه‌کننده دود نصب کرده‌اند. نیک‌محمد افزود که این اداره بیشتر از ۵۰۰ فابریکه را نظارت کرده است و از این میان، برخی تصفیه‌کننده دود نصب کرده و برخی دیگر مهرولاک شده‌اند. او گفت که کار روی فعالیت‌های تجارتی ادامه دارد و اصلاحات در این مکان‌ها تا کم‌تر از یک ماه به گونه کامل اعمال می‌شود. با این حال، رییس نظارت و تفتیش این اداره گفت که مجموع این اصلاحات تنها ۲۰ تا ۲۵ درصد از آلوده‌گی هوای پایتخت را کاهش می‌دهد.
به گفته نیک‌محمد، پنج فاکتور اساسی در آلوده‌گی هوای کابل نقش دارد و از بین بردن این عوامل به کار درازمدت نیاز دارد. او افزود که «حضور ۶۴۴ هزار خانواده در کابل و تراکم نفوس» از موارد اساسی آلوده‌گی هوا است. افزون بر این «نبود سیستم بس‌های شهری و گردش بیش از ۵۰۰ هزار موتر به جای آن، «خامه بودن سرک‌ها»، «نبود جنگلات و سرسبزی» و «عوامل طبیعی، از جمله تغییر درجه حرارت، سرد شدن هوا، محاط بودن شهر توسط کوه‌ها، نباریدن برف و باران و خشک‌سالی» از مواردی‌اند که ۷۵ درصد آلوده‌گی هوای کابل را سبب می‌شوند. رییس نظارت و تفتیش این اداره گفت که رفع این مشکلات در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست و باید برق و گاز به عنوان بدیل‌های زغال‌سنگ فراهم شود تا مردم به جای مواد دودزا، از آن‌ها استفاده کنند.
هوای کابل در حالی آلوده می‌شود که شمار بیماران کرونایی در جریان روزهای اخیر افزایش یافته است. با توجه به آماری که در یک هفته اخیر ثبت شده، دست‌کم ۱۱۵ بیمار کرونایی فوت کرده‌اند. وزارت صحت عامه از وضعیت موجود ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید که آلوده شدن هوا، به وخامت وضعیت بیماران کرونایی می‌انجامد. معصومه جعفری، معاون سخنگوی وزارت صحت عامه، به روزنامه ۸صبح گفت که مسوولان این وزارت پیش‌تر از بابت آلوده‌گی هوا ابراز نگرانی کرده‌اند، زیرا این مورد در افزایش شمار مبتلایان و فوتی‌های کرونایی نقش داشته است.
گفتنی است که اداره حفاظت محیط زیست در حال حاضر طرح پنج‌ساله کاهش آلوده‌گی هوای کابل و طرح پنج‌ساله کاهش آلوده‌گی هوای دیگر ولایت‌ها را روی دست گرفته است. در این طرح، ۲۲ نهاد به شمول وزارت‌های ترانسپورت، زراعت و معادن و پترولیم نقش دارند. با این‌همه، مسوولان اداره محیط زیست تصریح کرده‌اند که نیاز است شرکت برشنا برق دوام‌دار را با نرخ مناسب تأمین و اداره مواد نفتی نیز زمینه دسترسی ارزان به گاز را فراهم کند. این در حالی است که نرخ گاز با فرا‌رسیدن فصل سرما افزایش می‌یابد و جیره‌بندی برق کابل نیز در آستانه زمستان بیشتر می‌شود.
