نویسنده: عزیز منصف

انتخابات پارلمانی افغانستان رنگ و بوی انتخابات پارلمانی کشورهای دیگر، به شمول همسایه‌گان ما را ندارد. نه گردهم‌آیی است، نه به خیابان آمدن طرفداران کاندیدان، نه صحبت با مردم و…. انتخابات پارلمانی ما خلاصه شده است به پوستر‌های خُرد و بزرگ کاندیدان، و رأی‌دهنده‌گان بی‌میلی که به دید شک به پوسترها و شعارهای آن می‌نگرند. وقتی از مردم در مورد کاندیدانی که قرار است به آن‌ها رأی دهند، پرسیده می‌شود بسیاری از آنان می‌گویند که کاندیدان به وعده‌های‌شان تا زمان رسیدن به پارلمان باور دارند، پس از آن همه فراموش می‌کنند.

حمله‌ی اخیر تروریستی در ایران نشان می‌دهد که بازی‌گران منطقه‌ای برای ضربه زدن به یکدیگر از گروه‌های نیابتی و حملات تروریستی توسط گروه‌های فرقه‌گرا و جداییطلب بهره می‌گیرند. ایران در یمن به عربستان ضربه می‌زند و عربستان در اهواز به ایران. این خود چشم‌انداز تنش‌های منطقه‌ای را نگران‌کننده می‌نمایاند.

بیرون شدن حنیف اتمر از کابینه‌ی اشرف غنی را باید بخشی از ریزش نیروهای اصلی تیم ارگ به حساب آورد. چندی پیش اکلیل حکیمی، یکی از چهره‌های کلیدی دیگر نیز پست خود را در وزارت مالیه ترک گفت. تصور همه این است که رفتن اتمر ضربه‌ی کلان سیاسی برای اشرف غنی به حساب می‌آید. او یکی‌یکی تمام چهره‌های با تجربه و موفق خود را از دست می‌دهد؛ کسانی را که در زمان انتخابات به او کمک کردند تا از توفان بحران پس از انتخابات پر تقلب سال ۲۰۱۴ میلادی جان سالم بدر ببرد و در طول چند سال گذشته ماشین سیاسی و اداری حکومت را می‌چرخاندند. اشرف غنی بدون چنین تیمی نمی‌توانست تا حال دوام بیاورد.

تلاش تعدادی از احزاب سیاسی با نفوذ برای تغییر نظام رای‌دهی کار دیرهنگام ولی ستودنی است. موضوع تغییر سیستم رای‌دهی از دیرباز از سوی جمع وسیعی از منتقدان سیستم کنونی رای غیر قابل انتقال که شامل شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی با نفوذ و برخی از نهادهای مدنی می‌شود، مطرح شده است. حکومت فعلی و قبلی به صورت پیوسته از سیستم رای قابل انتقال حمایت کرده که دلایل آن مشخص است: تضعیف جریان‌های سازمان یافته‌ی سیاسی. اما اکنون این موضوع در اثر ائتلاف تعدادی از احزاب که توانایی اعمال قدرت بالای ارگ ریاست جمهوری را دارند، از سوی حکومت جدی گرفته می‌شود که امر بی‌سابقه‌ای است.

مقامات امریکایی و نمایندگان سیاسی طالبان با یکدیگر ملاقات کرده‌اند. در حال حاضر امریکایی‌ها بیشتر به خواست‌های طالبان پاسخ مثبت می‌دهند تا این‌که موقعیت سیاسی حکومت افغانستان را رعایت کنند. طالبان با اصرار بر گفت‌وگوهای مستقیم با حکومت ایالات متحده، و نه حکومت افغانستان، شدیداً به دنبال کسب مشروعیت و اعتبار از دست رفته‌ی خود هستند. این گروه از این گفت‌وگوها مشروعیت می‌گیرد و جایگاه خود را به عنوان طرف اصلی قضیه و یک جریان با اعتبار داخلی و بین‌المللی تثبیت می‌کند.

احزاب و جریان‌های سیاسی و اجتماعی عمده‌ای در کابل گرد هم آمده و جریانی به نام «ایتلاف بزرگ ملی افغانستان» را به وجود آوردند. این ایتلاف نسبت به ایتلاف‌های مشابه فراگیرتر و با اعتبارتر است. تقریباً می‌شود گفت که تمام مخالفان مهم اشرف غنی زیر یک چتر جمع شده‌اند.

با بازگشت جنرال دوستم به کشور موضوع دوسیه‌ی ایشچی بار دیگر مطرح شده است. شخص آقای ایشچی نیز به رسانه‌ها گفته است که اگر دوسیه‌اش در داخل مورد بررسی قرار نگیرد، موضوع را به محاکم بین‌المللی می‌برد. طرح محاکم بین‌المللی، از جمله محاکمه‌ی لاهه، شاکی خصوصی نمی‌پذیرد، مگر این که دامنه‌ی جنایت گسترده باشد. جنایات جنگی در افغانستان موضوع با اهمیت و قابل طرح برای دادگاه لاهه است. از این رو، معلوم نیست که آیا آقای ایشچی موفق به طرح قضیه‌اش در این دادگاه مهم می‌شود یا خیر. ولی توقع می‌رود که او بتواند شکایات خود را علیه معاون اول رییس جمهور در محاکم داخلی پیگیری کند.

بازگشت جنرال دوستم به افغانستان یک پیروزی عمده برای این سیاستمدار و هوادارانش به حساب می‌آید. آن‌ها با راه‌اندازی تظاهرات بیست روزه توانستند ارگ را مجبور به عقب‌نشینی از موضعش ساخته و زمینه ی بازگشت معاون اول رییس جمهور را فراهم کنند. البته، آن‌ها به یکی از خواسته‌های دیگر خود که آزادی نظام‌الدین قیصاری باشد، نرسیده‌اند. منابعی در حکومت می‌گویند که دوسیه‌ی قیصاری از سوی لوی‌سارنوالی پیگیری خواهد شد.

اشرف و تیمش گلوی خود را از فریاد «مبارزه با فساد» پاره کرده‌اند. آن‌ها طوری وانمود می‌کنند که در مبارزه با فساد جدی و غیرسیاسی اند. اشرف غنی در آخرین کنفرانس خبری خویش گفت که برخلاف حکومت‌های پیشین، مقامات فاسد دولتی را محاکمه کرده است. روز شنبه محکمه‌ی دوم رزاق وحیدی، وزیر پیشین مخابرات، به جرم سوء استفاده از صلاحیت‌ها برگزار شد. این محکمه گویا نشانگر این واقعیت است که ارگ به وعده‌ی خود در مبارزه با فساد اداری وفادار است. ولی اشرف غنی در مبارزه با فساد گزینشی عمل می‌کند. تنها محکمه‌ی وحیدی نیست که در آن گونه‌ی بارزی گزینشی عمل شده و نقش وزارت مالیه در این داستان پنهان می‌شود، اشرف غنی بر تخلفات بعضی از اعضای کابینه‌اش آگاهانه و عمدی چشم می‌پوشد. یک نمونه‌ی آن داستان سعادت منصور نادری، وزیر پیشین شهرسازی است.

انتشار گزارش تغییر سیاست امریکا در قبال مذاکره با طالبان انعکاس گسترده‌ای در افغانستان داشته است. چشم همه به آغاز گفت‌وگو‌های صلح است و می‌خواهند بدانند که چه کسی این بن‌بست را خواهد شکست. تصور عمومی این است که امریکا در این روند نقش‌کننده‌ای دارد. حکومت و طالبان از مشارکت امریکا در گفت‌وگوهای صلح حمایت می‌کنند، ولی نکته‌ی اختلاف‌برانگیز و در عین حال نگران‌کننده، رهبری گفت‌وگوها است. طالبان شدیداً مشتاق اند که در پشت میز مذاکره با مقامات امریکایی بنشینند و امتیازات دلخواه خود را به دست آورند. بیانیه‌ی دفتر قطر که نمایندگی سیاسی این گروه را به عهده دارد، از تغییر سیاست امریکا استقبال کرده و منتظر دعوت رسمی آن هستند. ولی حکومت افغانستان با ایده‌ی مذاکرات مستقیم امریکا با طالبان بدون حضور حکومت افغانستان مخالفت کرده است.