در میز مذاکرات چه کسانی برای منافع افغانستان چانه می‌زنند؟
آسیه حمزه‌یی
اشاره: هیأت مذاکره‌کننده صلح ۲۱ عضو دارد. آن‌ها مسوولیت سنگینی در زمینه جنگ و صلح افغانستان بر عهده گرفته‌اند. آشنایی مردم با آن‌ها بسیار مهم است. از این رو، روزنامه ۸صبح در نظر دارد تا هر یک از اعضای هیأت مذاکره‌کننده صلح را با تهیه شناس‌نامه آن‌ها به مردم معرفی کند. این کار به نوبت و در شماره‌های مختلف انجام خواهد شد.
از کوفاب تا دوحه، مبارزه برای برابری
اکتوبر ۲۰۲۰ است و گرماگرم مذاکرات دوحه، از حل اختلاف‌ها و آغاز رسمی مذاکرات هنوز خبری نیست و گروههای تماس هم‌چنان بر روی موارد اختلافی صحبت می‌کنند؛ در کابل اما دلهره‌های زیادی وجود دارد از چه می‌شودها…
با فوزیه کوفی ارتباط تلفنی می‌گیرم، در دوحه است و می‌گوید تا دقایقی دیگر جلسه میان گروههای تماس آغاز می‌شود؛ ضمن اشاره‌اش به نقاط اختلاف‌ها در گفت‌وگو میان دو هیات، تاکید می‌کند که «طالبان باید بپذیرند که افغانستان متحول امروزی از زنان و مردان این کشور در کنار هم نماینده‌گی می‌کند.»
کوفی که امروز من حیث عضو مذاکره‌کننده در دوحه حاضر شده، زنی است که زخم‌های ناسوری از دوره طالبان در وجودش هست، می‌گوید حالا آمده‌ام چشم در چشم طالبان بگویم زنی که این‌سوی میز نشسته نماینده افغانستان متحول است، طالبان اگر ادعا می‌کنند که می‌خواهند در سیاست افغانستان فعال و دخیل باشند، نمی‌توانند «۵۵ درصد نفوس این کشور» را که زنان هستند، نادیده بگیرند.
تاکید او به حق برابر و تحقق عدالت جنسیتی در افغانستان، نه تنها دغدغه امروز بلکه بخش کثیری از زنده‌گی‌اش را شامل می‌شود، او از همان روزهای نخستین کودکی، معنای تبعیض جنسیتی را در نهاد خانواده شاهد بود و در حقیقت فوزیه مبارزه را از بطن خانواده آغاز کرد…
مبارزه از بطن خانواده
سال ۱۳۵۴ خورشیدی در ولسوالی کوفاب بدخشان؛ عبدالرحمن کوفی عضو پارلمان و مرد پرنفوذ سیاست در این ولایت، میلاد نزدهمین فرزند خود را شاهد است، فرزندی که با خود خیلی شادی به همراه نیاورد و فوزیه کوفی حتا این را در کتابش موسوم به «نامه‌هایی به دخترم» نوشته است که: «پدر و مادرم نمی‌خواستند دختری به دنیا بیاورند، این کار رنجی بر رنج‌های‌شان می‌افزود، از تولد من زیاد خوشحال نبودند اما بعدها پدرم به من بسیار محبت کرد و به الگوی رفتاری من مبدل شد.»
عبدالرحمن کوفی نخستین مکتب را برای دختران ولسوالی کوفاب تاسیس می‌کند اما هیچ‌گاهی به دختران خود اجازه نمی‌دهد در مکتب حاضر شوند و درس بخوانند زیرا فکر می‌کند حمایت سیاسی خود را در یک جامعه محافظه‌کار از دست خواهد داد.
سرآغاز جنگ‌های داخلی است و کشاکش کودتای هفتم ثور، حکومت وقت از عبدالرحمن کوفی می‌خواهد تا به حیث نماینده مردم با گروههای مجاهدین برای پایان دادن به جنگ صحبت کند، او در حین انجام ماموریت در منطقه حوض‌شاه خواهان توسط مردان مسلح کشته می‌شود، بعد از آن رویداد خانواده کوفی مجبور به ترک خانه و کاشانه شده و به مرکز فیض‌آباد می‌روند و این کوچ، نقطه عطف مبارزات فوزیه برای ترقی و حضور در جامعه محسوب می‌شود.
فوزیه کوفی نخستین دختر باسواد این خانواده است اما این تابوشکنی در آن جامعه سنتی و مردسالار آن‌قدرها هم ساده نیست. حرف و حدیث‌های مردم از یک‌سو و مخالفت شدید برادران فوزیه از سوی دیگر که به هر بهانه‌ای با پاره کردن کتاب‌هایش سعی می‌کردند در روند تعلیمی او ممانعت ایجاد کنند اما او بارها در خاطرات و در مصاحبه‌هایش گفته است که مادرش تمام قد به حمایت او ایستاد و می‌گفت فوزیه روزی چهره‌ای تاثیرگذار خواهد شد.
به رغم تمام فرازونشیب‌ها، فوزیه مکتب را به پایان رساند و حالا او که رویای پرشور داکتر شدن را در سر دارد، وارد دانشگاه کابل در رشته طب می‌شود، اوج جنگ‌های داخلی است، راکت‌باران پی‌درپی در شهر و مردمی که خشونت و جنگ به مسأله عادی در زنده‌گی‌شان تبدیل شده و کوفی هم که از این قاعده مستثنا نیست، او در همین ایام در کنار درسش، انگلیسی و کامپیوتر را فرامی‌گیرد.
رویاهای نقش بر آب شده فوزیه
کابل به تصرف طالبان درآمده است و رویاهای فوزیه نقش بر آب شد، او برای اولین بار از طبقه پنجم آپارتمانش در حالی طالبان را می‌بیند که تا دندان مسلح هستند، گام نخست طالبان بستن دروازه دانشکده پزشکی بر روی داکتران آینده کشور چون فوزیه است. خودش می‌گوید دنیا روی شانه‌هایم بود از شدت غم…
فوزیه در کابل مانده و به دخترانی که از ادامه تحصیل محروم شده‌اند، انگلیسی تدریس می‌کند. او تن به محدودیت‌های وضع شده از سوی اداره امربه‌معروف و نهی از منکر طالبان نمی‌دهد، نه برقع می‌خرد و نه اعتقادی به پوشیدنش دارد.
همسر دوم فوزیه، «سیاست»
روزهای تلخ او در دوران طالبان ادامه دارد، او ازدواج می‌کند و طالبان فقط چند روز بعد از عروسی فوزیه، همسرش را زندانی می‌کنند.
وقتی کوفی برای ملاقات همسرش به زندان می‌رود به دلیل ناخن‌های لاک‌زده و شکایاتی که در ادارات مختلف نسبت به وضعیت شوهرش درج کرده بود، طالبان با توهین بسیار با او رفتار می‌کنند، فوزیه می‌فهمد که باید سیاست را به عنوان میراثی که از پدر برایش مانده جدی‌تر ادامه دهد، او مصمم می‌شود تا قدم‌های بزرگی در مسیر احقاق حقوق زنان بردارد.
همسر فوزیه آزاد می‌شود و به دلیل بیماری که در زندان طالبان به آن مبتلا شد، جان خود را از دست می‌دهد، در آن زمان کوفی با دو فرزندش تنها می‌ماند، او در کتاب خود که در سال ۲۰۱۲ منتشر شد نوشت: «ازدواج دوباره خیانتی است به خاطرات شوهرم. من هنوز این را با قدرتی احساس می‌کنم که در هفته‌های بعد از مرگ او احساس می‌کردم اما سیاست به نوعی به شوهرم تبدیل شده است.»
طالبان سقوط می‌کند و کوفی در سازمان ملل متحد در کابل به ایفای وظیفه می‌پردازد، فوزیه کوفی دوباره تحصیلات را شروع می‌کند، او در کابل حقوق و علوم سیاسی می‌خواند، ماستری خود را در رشته مدیریت تجارت از دانشگاه پرستون پاکستان می‌گیرد و ماستری دوم را در رشته روابط بین‌الملل از دانشگاه سویس دریافت می‌کند.
سال ۲۰۰۵ شده است و او گام بلندی در عرصه سیاست برمی‌دارد، کوفی خود را در انتخابات پارلمانی کاندید کرده، او با حمایت مردم بدخشان به مجلس راه پیدا می‌کند و جا پای پدر می‌گذارد.
در دوره پانزدهم معاون مجلس و در دوره شانزدهم رییس کمیسیون امور زنان می‌شود. از اقدامات مهم در این دوران، تصویب قانون منع خشونت علیه زنان است که پرچم‌داری‌اش را کوفی به عهده دارد.
مارچ ۲۰۱۰ و سفر فوزیه به عنوان نایب رییس مجلس به ننگرهار، در بازگشت به کابل او به همراه دخترانش هدف حمله طالبان قرار می‌گیرد، گلوله از هر طرف می‌بارد، محافظانش او و دختران را نجات داده و به کابل منتقل می‌کنند اما این آخرین بار نبود، در ۱۴ اگست ۲۰۲۰ در مسیر پروان به کابل فوزیه کوفی دوباره مورد سوء قصد افراد مسلح قرار می‌گیرد و از ناحیه بازوی راست مجروح می‌شود.
منتقد جدی اشرف غنی
فوزیه کوفی که از منتقدان سرسخت اشرف غنی است در این‌باره می‌گوید که تاکنون از سوی دولت برای کاهش حملات بر وی و ردیابی عاملان آن‌ها، هیچ اقدامی صورت نگرفته است اما او تاکید دارد که این حملات نه تنها زنان را ضعیف‌تر نساخته بلکه در انسجام آن‌ها تاثیر بسزایی دارد.
سال ۱۳۹۸ خورشیدی است و وقتی برای سومین بار فوزیه کوفی خود را نامزد انتخابات پارلمانی می‌کند صلاحیت وی توسط کمیسیون انتخابات تائید نمی‌شود، برخی منابع در همان زمان مدعی می‌شوند که علت ردصلاحیت فعالیت‌های مسلحانه و غیرقانونی برادر فوزیه است. در همان سال در انتخابات ریاست جمهوری او به عنوان یک سیاست‌مدار و رییس حزب موج تحول در ردیف متحدان حنیف اتمر قرار می‌گیرد.
و نوبل!
از آخرین افتخارات او نامزدی برای جایزه نوبل ۲۰۲۰ است. هر چند او موفق به کسب این جایزه نشد اما نامزدی در این جایزه معتبر جهانی جایگاه امروزی زنان افغانستان و توان‌مندی‌های‌شان را بار دیگر به منصه ظهور گذاشت، پیش از این هم او لقب رهبران نوظهور جهانی را از طرف شورای اقتصادی جهان و هم‌چنان لقب ۵۰ زن با فکر جسور را از طرف شورای اتلانتیک به دست آورده است، او هم‌چنین کتابی به زبان انگلیسی به نام «نامه‌هایی به دخترانم» به چاپ رسانیده که در آن تغییرات، تحولات، چالش‌ها و فرصت‌های فراروی زنان را پس از طالبان روایت می‌کند.
فوزیه کوفی، زنی با فراز و فرودهای زیادی در دنیای سیاست که حالا عضو هیأت مذاکره‌کننده دوحه است، او سال گذشته نیز در مذاکرات صلح ۲۰۱۹ در مسکو با طالبان چشم در چشم گفت‌وگو کرد.
او می‌گوید که رسیدن به صلح بدون حل نقاط اختلاف، قربانی دادن است و طالبان این را باید بدانند که صلح در افغانستان امروز یعنی پرهیز از جنسیت‌زده‌گی در تصامیم و قبول اصل مشارکت همه‌گانی در مسیر رشد و توسعه.
اکتوبر ۲۰۲۰ است و ما هم‌چنان چشم به نتایج مذاکرات دوحه دوخته‌ایم.
