گامی دیگر برای مهار آب‌های خروشان هریرود
۸صبح، هرات: بند پاشدان، سدی است در شرق شهر هرات که در ولسوالی کرخ این ولایت موقعیت دارد. کار ساخت بند پاشدان هرات در سال ۱۳۹۰ شروع شد و قرار بر این بود که در جریان دست‌کم سه سال به بهره‌برداری سپرده شود، اما هر بار و با دلایل متعددی که از سوی حکومت و پیمان‌کاران اعلان شد، کار این بند متوقف شد و با گذشت هفت سال، تنها ۳۰ درصد کار این پروژه تکمیل شد.
به گفته مسوولان در هرات، بند آب‌گردان پاشدان پس از بند سلما، از پروژه‌های بزرگ عمرانی زراعتی در هرات به شمار می‌رود.
کار ساختمانی این سد آبی بر بنیاد آن‌چه مشکلات تخنیکی در کار شرکت قراردادی عنوان شده بود، سه سال پیش متوقف و قرار داد آن لغو گردید. این پروژه مهم، یکی از منابع اصلی برای آب‌یاری کمربند سبز شهر هرات و هزاران هکتار زمین زراعتی در ولسوالی‌های کرخ، پشتون‌زرغون و بخش‌های از ولسوالی انجیل این ولایت شمرده می‌شود.
اما به تازه‌گی مسوولان در وزارت انرژی و آب کشور خبر داده‌اند که کار ساخت‌وساز این بند دوباره آغاز شده است. اواسط امسال بود که به ارزش ۱۱۸ میلیون دالر قرارداد دیزاین و ساخت پروژه بند برق آبی و آب‌یاری پاشدان ولایت هرات دوباره به امضا رسید. این بند در فاصله ۲۵پنج کیلومتری شهر هرات موقعیت دارد. گفته می‌شود که با تکمیل این پروژه، ۱۳ هزار هکتار زمین کشاورزی آب‌یاری خواهد شد و هم‌چنان این بند ۲ میگاوات برق هم تولید خواهد کرد.
وزارت انرژی: یک پروژه استندرد خواهد بود
گفته می‌شود بند پاشدان پنج‌صد متر ارتفاع و صد متر عرض دارد خواهد داشت.
کار ساخت‌وساز بند پاشدان در حالی دوباره آغاز شده که وزارت انرژی و آب می‌گوید اراده حکومت بر این است تا این پروژه با استندردهای بین‌المللی تطبیق شود. مسوولان وزارت انرژی و آب می گویند که کار ساخت این بند زیر نظر مهندسان و متخصصان خارجی به پیش می‌رود.
عبدالله قاضی‌زاده نماینده وزارت انرژی و آب کشور می‌گوید که این بند با هزینه نزدیک به ۱۲۰ میلیون دالر با دو شرکت خارجی و یک شرکت افغان به قرارداد سپرده شده که با ساخت این بند هزاران جریب زمین زراعتی آب‌یاری و زمینه‌ی کار برای هزاران تن ایجاد خواهد شد.
محمدشریف نماینده شرکت هیوادوال نیز که اکنون کار ساخت این بند را با دو شرکت پاکستانی و آذربایجانی به پیش می‌بَرد، می‌گوید: «با ساخت این بند زمینه‌ی کار برای باشنده‌گان این ولایت مهیا و هزاران جریب زمین زراعتی نیز آب‌یاری می‌گردند.»
در حال حاضر نزدیک به چهارصد تن در کار ساخت این بند مصروف‌اند که شماری از متخصصان خارجی نیز برای پیش‌برد کار این پروژه، در هرات حضور دارند.
راج کمار مدیر اجرایی پروژه بند پاشدان می‌گوید: «ما در قسمت کنترول و کیفیت کار یک تیم متخصصان با تجربه را در کنار خود داریم و تمام فعالیت‌ها و کارهای که انجام می‌شود با هم‌آهنگی تیم تخنیکی وزارت انرژی و آب به صورت جدی و دقیق کنترول خواهد شد و هیچ نوع مشکلی در این زمینه وجود ندارد.»
بخشی از کار ساخت‌وساز بند پاشدان بر عهده یک شرکت آذربایجانی است، الکساندر فرانچوک، نماینده این شرکت تأکید دارد که این پروژه در زمان معین آن به بهره‌برداری سپرده خواهد شد. او می‌گوید که همکارانش ۱۵ ساعت در شبانه – روز کار می‌کنند تا این شرکت نزد حکومت و مردم افغانستان بدقول نشود.
یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها در تأسیس این بند، نگرانی امنیتی است. اما نیروهای امنیتی در هرات می‌گویند که با تمام تلاش، شرکت‌های سازنده این بند را به خاطر تامین امنیت آن همکاری خواهند کرد. محمد عارف، مسوول قطعه محافظتی این بند تاکید دارد که تا اکنون رویداد امنیتی خاصی در این محل به وقوع نپیوسته اما تلاش‌ها برای تامین امنیت بهتر و رفع هر نوع نگرانی جریان دارد.
مزایای بند پاشدان
بند پاشدان در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر هرات در ولسوالی کرخ این ولایت موقعیت دارد که پس از ساخته شدن، ظرفیت ذخیره چهل‌وپنج میلیون متر مکعب آب، تولید دو میگاوات برق و آب‌یاری ۱۳ هزار هکتار زمین زراعتی را دارد.
علاوه بر این هرات در سال‌های اخیر با تهدید جدی کم‌آبی روبه‌رو است. اما مسوولان محلی در هرات تاکید دارند که یکی از راه‌های مقابله با این مشکل، تاسیس بند آبی«پاشدان» است. به گفته مسوولان اداره آب‌رسانی هرات با استفاده از آب‌های سطحی این بند، چالش کمبود آب در ولایت هرات از بین برده می‌شود و مردم در سال‌های آینده با این بحران روبه‌رو نخواهند شد.
به گفته کارشناسان، بهره‌برداری از بند پاشدان یک رویداد خوب اقتصادی برای غرب افغانستان است.
عبدالعزیز عرفان کارشناس اقتصادی تأکید دارد که هریرود یکی از پتانسیل‌های عمده برای انکشاف زراعت در ولایت هرات است که در صورت مهار آب این رودخانه، بخش زراعت در ولایت هرات قادر خواهد بود تا برای تقاضای ولایت هرات به محصولات زراعتی عرضه کافی را ایجاد کرده و در مصونیت غذایی ولایت‌های هم‌جوار نیز سهم قابل ملاحظه‌ای داشته باشد.
به گفته او، بند پاشدان با ظرفیت ذخیره ۴۵ میلیون مترمکعب آب در کاسه‌ی خود، میزان قابل توجهی از زمین‌های آبی را قابل کشت می‌سازد. به تأکید آقای عرفان، بند پاشدان می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین مراکز پرورش ماهی در سطح کشور بدل شود که باعث افزایش عواید ولایتی و ایجاد فرصت‌های کاری مستقیم و غیرمستقیم خواهد شد.
چرا کار ساخت‌وساز بند پاشدان متوقف شد؟
وزارت انرژی و آب از شرکت پاکستانی که مسوولیت ساخت بند پاشدان در ولایت هرات را به عهده داشت، در سال ۱۳۹۴ ابراز نارضایتی کرد. به گفته این مسوولان این وزارت، این شرکت باید از چگونه‌گی ساخت دیوار پشت این بند اطمینان کامل دهد و روش ساخت آن را با جزییات گزارش می‌داد. متخصصان وزارت انرژی و آب که روند ساخت بند پاشدان توسط یک شرکت پاکستانی را ارزیابی کرده بودند گفته‌اند که این شرکت مطابق قرارداد اقدامات لازم را انجام نداده است.
ایجاد بندهای آبی در هرات و ولایت‌های غربی کشور همواره با تهدیدات جدی روبه‌رو بوده است. از زمان شروع تطبیق پروژه‌های بندسازی در ساحات غربی و جنوبی افغانستان، ایران که به شدت به آب‌های افغانستان متکی است نگرانی‌اش را نسبت به این پروژه‌ها ابراز کرده است.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، سال گذشته هشدار داد که کشورش از اهرم‌‌های مختلف برای برخورداری از جریان بی‌وقفه آب از افغانستان، مخصوصاً دریای هیرمند، استفاده خواهد کرد.
او به تاریخ پنجم اسد سال گذشته در گفتگویی با شبکه سه تلویزیون دولتی این کشور گفت: «شاید هفته‌ای نباشد که در مورد مسأله آب هیرمند صحبت نکنیم. ولی برای رسیدن به یک توافق جامع، به وقت بیش‌تر نیاز است.» اما مسوولان محلی در هرات گفته‌اند که این هشدارها هیچ تأثیری روی عزم و اراده حکومت افغانستان در زمینه مدیریت آب‌های این کشور ندارد.
اما با آن‌هم گزارش‌هایی وجود دارد که افغانستان هنوز به درستی نتوانسته است مدیریت آب‌های خود را در دست بگیرد. مسوولان در وزارت انرژی و آب افغانستان قبلاً گفته‌اند که با ایجاد بند سلما یا بند دوستی افغان- هند بر روی هریرود در هرات، تنها نزدیک به ۱۴ درصد از آب حوزه دریایی هریرود و از لحاظ جغرافیایی ۳۰ درصد از حق‌آبه جغرافیایی کشور از این رودخانه، توسط افغانستان مدیریت شده و متباقی آب و علاوه بر آن آب‌هایی که در مسیر راه به رودخانه می‌پیوندند، هنوز به کشورهای ایران و ترکمنستان سرازیر می‌شوند.
با این وصف، بندهای تیرپل و گفگان در ولسوالی‌های کهسان و پشتون‌زرغون هرات کارهای مطالعاتی آن آغاز شده و مسوولان وزارت انرژی افغانستان می‌گویند که طی کم‌تر از یک دهه آینده این سدها نیز بر روی هریرود ساخته می‌شوند.
رودخانه هریرود از کوه‌های مرکزی افغانستان (هندوکش) سرچشمه می‌گیرد و با گذر از ولایت‌های غور و هرات از مرز مشترک افغانستان و ایران می‌گذرد و وارد ریگ‌زارهای کشور ترکمنستان می‌شود.
