۶۰ درصد آب نیمروز به ایران می‌رود
محمدحسین نیک‌خواه
برای ساکنان ولایتی جای گرفته در دل صحرای خشک هر قطره‌ی آب اهمیت مرگ و زنده‌گی دارد. مردم ولایت نیمروز، روزگارشان را به دلیل کم‌بود آب با دشواری سپری می‌کنند.
از دید کنش‌گران مدنی مقام‌های محلی و حکومت مرکزی در مدیریت آب‌های نیمروز عمل‌کرد قابل قبولی نداشته‌اند و آب‌های سرگردان از این ولایت به خانه‌ی همسایه روانه می‌شود.
آمار مقام‌های محلی نیز نشان می‌دهد ۶۰ درصد آب دریای هلمند پایینی از ولایت نیمروز راهی ایران شده و کم‌تر کام تشنه‌ی زمین‌های کشاورزی و مردم را سیرآب می‌کند.
کشاورزان به دلیل کم‌بود آب وضعیت کشت‌وکارشان زیاد رو به راه نیست و همین چند ماه پیش تربزشان را هر کیلو یک افغانی هم فروختند.چشم امید مردم در ولایت نیمروز برای مدیریت و استفاده‌ی بهینه از آب به بند «کمال‌خان» دوخته شده تا با پایان کار آن آب هلمند عادلانه تقسیم شود.
کشاورزان به دلیل کم‌بود آب وضعیت کشت‌وکارشان زیاد رو به راه نیست و همین چند ماه پیش تربزشان را هر کیلو یک افغانی هم فروختند.
چشم امید مردم در نیمروز برای مدیریت و استفاده‌ی بهینه از آب به بند «کمال‌خان» دوخته شده تا با پایان کار آن آب هلمند عادلانه تقسیم شود.
بند کمال خان به دلیل اهمیت فراوان و مشکلاتی که در روند ساختش وجود دارد میان مردم به «بند سیاسی» شهرت یافته و ساکنان نیمروز امید دارند روزی شاهد بهره‌برداری آن باشند.
تشنه‌گی کنار دریا
بخش‌هایی از ولایت نیمروز، میان دشت‌های سوزان و بی‌آب‌وعلف از دریای «هلمند پایینی» آبیاری می‌شود. برخی ولسوالی‌های دیگر آن هم از «خاش‌رود» آب مورد نیاز خود را تامین می‌کند.
داستان مردم نیمروز قصه‌ی تشنه‌گی کنار دریا است. مردمی که با وجود آب دریای هلمند نباید نگران خشک‌سالی و کم‌بود آب باشند، اما جاری نشدن آب دریای هلمند پایینی زنده‌گی را برای آنان سخت کرده است.
فعالان مدنی در نیمروز، مقام‌های محلی و حکومت مرکزی را در مدیریت آب ناکام می‌دانند. بهرام حقمل، از فعالان مدنی نیمروز به روزنامه‌ی ۸صبح می‌گوید مقدار زیادی آب سرگردان از بخش‌های مرزی نیمروز راهی کشور ایران می‌شود و مسوولان از مدیریت آن ناتوان هستند.
به گفته‌ی او طی ۱۸ سال اخیر کار چندانی برای مدیریت آب‌ها در نیمروز انجام نشده و با صرف میلیون‌ها دالر باز هم مردم در تامین آب آشامیدنی دچار مشکل هستند.
خلیل‌احمد توخی، استاد دانشگاه در شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز باور دارد مسوولان محلی و حکومت مرکزی در حد توان برای مدیریت آب در این ولایت تلاش کرده‌اند، اما باید کار بیش‌تری در این بخش صورت بگیرد.
با این حال ساکنان نیمروز از خشک‌سالی و کم‌بود آب کشاورزی و آب آشامیدنی شکایت دارند و برنامه‌های حکومت را در این بخش ناکام می‌دانند.
وضع نابه‌سامان کشاورزان
در ولایت صحرایی مثل نیمروز هر قطره آب برای مردم و کشاورزان اهمیت زیادی دارد. شعر مشهور «تو قدر آب چه دانی که در کنار فراتی» برای مردم نیمروز معنا پیدا می‌کند و آن‌ها به دلیل کم‌بود آب، قدر این ماده حیاتی را بیش‌تر از دیگران می‌دانند.
هرچند سال گذشته در فصل بارنده‌گی نسبت به سال‌های پیش باران زیادتری بارید و پس از سال‌ها تن خشکیده‌ی زمین‌های کشاورزی با نم باران تر شد، اما با این وجود مشکلات کشاورزان هم‌چنان پا برجا است.
ذبیح‌الله اولیازاده، مدیر امور زراعت ریاست زراعت نیمروز به روزنامه‌ی ۸صبح می‌گوید کم‌بود آب برای کشت و زراعت بزرگ‌ترین مشکل دهقانان در ولایت نیمروز است. محصول باغ و زمین‌های مردم سال‌های گذشته به دلیل کم‌بود آب از بین می‌رفت و کشاورزان متضرر می‌شدند.
چند ماه پیش به دلیل نبود بازار فروش مناسب دهقانان نیمروزی محصول تربز را که با مشقت زیاد کاشته بودند با بهای هر کیلو یک افغانی نیز فروختند.
هرچند اقداماتی برای مهار آب از سوی کشاورزان با کمک حکومت صورت گرفته و بندهای آب‌گردان کوچک در مسیر آب اعمار شده است، اما وقتی آب نباشد بند آب‌گردان دردی را دوا نمی‌کند.
در نیمروز گاهی بیش‌تر از یک ماه به زمین‌های کشاورزی آب نمی‌رسد و تولیدات دهقانان پیش چشم آن‌ها از بین می‌رود.
«کمال خان»، امید مردم برای مدیریت آب
در سال ۱۳۴۵ خورشیدی کار ساخت بند آب‌گردان «کمال خان» آغاز شد. آن زمان دریای هلمند سرشار از آب بود و زمین‌های کشاورزی مانند امروز تشنه نبود. کار ساخت بند در موعد مشخص شده به پایان نرسید و تحولات سیاسی کشور سبب توقف روند ساخت آن شد.
در سال ۱۳۹۰ خورشیدی دوباره روند ساخت بند آغاز شد تا مردم نیمروز به آرزوی دیرین مدیریت آب‌ها نزدیک‌تر شوند. کمال خان در ۹۵ کیلو متری شهر زرنج مرکز نیمروز و در ولسوالی «چهاربرجک» موقعیت دارد.
بر اساس معلومات ارایه شده از سوی مسوولان حوزه‌ی دریایی هلمند پایینی در ولایت نیمروز بند کمال خان توانایی تولید نُه میگاوات برق دارد و ارتفاع ۱۶ متری آن می‌تواند ۵۲ میلیون متر مکعب آب ذخیره کند که با آن ۸۰ هزار هکتار زمین کشاورزی آبیاری می‌شود.
ارزیابی مقام‌های محلی نیمروز نشان می‌دهد ۶۰ درصد منابع آب این ولایت به ایران می‌رود و برای تقسیم عادلانه آب باید افغانستان بتواند آب‌های مرزی‌اش را مدیریت کند.
قدیر خان، آمر مالی و اداری حوزه‌ی دریایی هلمند پایینی، در گفت‌وگو با ۸صبح ساخت بند کمال خان را برای مدیریت آب کشاورزی بسیار مهم می‌داند.
چند سال پیش بند سلما پس از سال‌ها، در هرات به بهره‌برداری رسید و هراتیان به آرزوی دیرینه‌شان رسیدند و حالا، باشنده‌گان نیمروز و فراه، برای بهره‌برداری از بندهای کمال‌خان و بخش‌آباد روزشماری می‌کنند.
