تاثیر بحران اقتصادی جهان بر اوضاع خاورمیانه
حتا با توجه به استانداردهای پایین خاورمیانه، اوضاع منطقه در حال حاضر مساعد به نظر نمی‌رسد. هفته‌نامه نیوزویک در تازه‌ترین شماره‌اش در یادداشتی به قلم مایکل هرش می‌نویسد: تنش میان ایران و غرب، این روزها مانند آتشی زیر خاکستر است، تهران همچنان سرسختانه برنامه اتومی‌اش را ادامه می‌دهد و از دست امریکایی‌ها کار چندانی برنمی‌آید، آنها درگیر انتقال قدرت از جورج بوش به باراک اوباما هستند و هردوی این ها هم درگیر بحران اقتصادی جهان.
به نظر می‌رسد وزارت دفاع ایالات متحده به سرپرستی رابرت گیتس عملگرا توانسته اسراییل را مهار کند و بدون‌شک این روند در دولت بعدی – و با ابقای گیتس – ادامه خواهد داشت.
شاید به همین‌خاطر باشد که سالای مریدور، سفیر اسراییل در ایالات متحده به نیوزویک می‌گوید: «من فکر می‌کنم همه ی ما وقت کمی داریم». به اعتقاد او «هنوز جا برای مذاکره است، البته بهتر است بگوییم فشار شدید دیپلوماتیک».
در این میان اعراب و اسراییل هم به سمت صلح حرکت نمی‌کنند. به نوشته ی نیوزویک، احتمال تشکیل دو کشور مستقل فلسطین و اسراییل روز به روز کمرنگ‌تر می‌شود. اگر وضع فعلی ادامه پیدا کند، – یعنی هیچ توافقی حاصل نشود و سرزمین‌های اشغالی دراختیار اسراییلی‌ها باقی بماند – در آینده نزدیک در این «اسراییل بزرگ(!)» اکثریتی عرب زیر سلطه اقلیتی یهودی قرار خواهند داشت. به نوشته ی نیوزویک، این دولت «آپارتاید» کم‌کم حمایت یهودیان را از دست خواهد داد. در این میان ایهود اولمرت نخست‌وزیر مستعفی اسراییل که مسوول تنها جنگ شکست‌خورده اسراییلی‌ها (حمله به لبنان در سال ۲۰۰۶) به حساب می‌آید، ناامیدانه تلاش می‌کند به قولی که به امریکایی‌ها داده وفا کند و تا پایان سال ۲۰۰۸ با محمود عباس، رییس ضعیف دولت خودگردان روی اصول یک طرح صلح به تفاهم برسد. نباید فراموش کرد که دولت فلسطینی دوپاره شده و کرانه غربی دست فتح است و نوار غزه در کنترول حماس. در این میان با وجود محاصره غزه و اوضاع بسیار بد ساکنان این باریکه، هر روز احتمال صلح میان فتح و حماس کمرنگ‌تر می‌شود. اسراییلی‌ها هم از این بهانه برای طفره رفتن از قول و قرارها استفاده می‌کنند.
اگر داستان، زیادی تکراری به‌نظر می‌رسد و می‌خواهید صفحه را ورق بزنید کمی صبر کنید. هنوز درباره ی یک عامل مهم حرف نزده‌ایم: نفت.
ممکن است نفت یک بار دیگر به عامل تعیین‌کننده تبدیل شود. بحران اقتصادی اگرچه باعث خالی شدن جیب غربی‌ها شده، اما ممکن است معادلات را در خاورمیانه به نفع آنها تغییر دهد. باوجود تلاش‌های اوپک روز به روز به شدت از بهای نفت کاسته می‌شود. تولیدکنندگان با هدف ثابت ماندن قیمت‌ها تولید را به شدت کاهش داده‌اند، اما بحران جهانی باعث شده که تقاضا به شدت پایین بیاید. با آغاز عصر نفت بشکه‌ای زیر ۴۰ دالر، دولت‌های قدرتمندی نظیر روسیه و ونزویلا که تا چند ماه پیش جلوی آمریکا سرسختی نشان می‌دادند، تضعیف خواهند شد. از دید هفته‌نامه نیوزویک برای اولین‌بار در طول سال‌های اخیر، دولت ایران هم با نگرانی اوضاع را نظاره می‌کند.
در این میان اسراییل هم با استفاده از فرصت به‌وجود آمده خواستار افزایش فشار بر ایران شده‌اند. مریدور، سفیر رژیم اسراییل به همین خاطر مدعی می‌شود: «حالا تحریم‌ها – به‌خصوص در حوزه پتروشیمی – تاثیرگذار خواهد بود».
در این میان اکثر تحلیلگرانی که با خبرنگار نیوزویک صحبت کرده‌اند، معتقدند که عامل نفت نمی‌تواند به تنهایی باعث شود ایران برنامه اتومی صلح‌آمیزش را متوقف کند اما نفت ممکن است به تحولاتی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده منجر شود.
به نوشته ی نیوزویک، دولت نهم در میان نخبگان ایرانی محبوب نیست و اوضاع اقتصادی ممکن است باعث شود محبوبیت آن بین مردم عادی هم کاهش یابد. در این صورت ممکن است دولت بعدی ایران عملگرا باشد. در چنین حالتی و با تداوم بحران اقتصادی ممکن است دولت بعدی ایران نسبت به توافق با باراک اوباما، رییس‌جمهوری ایالات متحده، تا حدودی ملایمت داشته باشد. پیش‌شرط چنین تحولی نظر مثبت روسیه است. به نوشته نیوزویک، در چنین شرایطی و «اگر» این تحولات رخ دهد، می‌توانیم شاهد تغییر اوضاع در مناطق فلسطینی باشیم.
نفت یک تاثیر مهم دیگر هم دارد و آن پایین آوردن احتمال حمله ی نظامی به ایران است. باراک اوباما می‌داند هرگونه جنگ در خاورمیانه باعث می‌شود بهای نفت به شدت بالا رود و احیای اقتصاد امریکا با مانعی جدی روبه‌رو شود.
مایکل هرش، نویسنده ی نیوزویک، که یک سال و نیم پیش به ایران سفر کرده بود، ادامه می‌دهد: «در دیدارم از ایران متوجه شدم هنوز دسته ی ساکتی از عملگرایان در ایران یافت می‌شوند. آنها به شدت نگران انزوای سیاسی-اقتصادی کشور هستند».
هرش در پایان نتیجه می‌گیرد:»سفر ده روزه‌ام به تهران من را متقاعد کرد که ایران آن کشوری نیست که تبلیغ می‌شود. هنوز در آنجا یک پلورالیسم اصیل وجود دارد و دست راستی‌های ایرانی هم احتمالا نسبت به ترکیبی دقیق از فشار و مذاکره، واکنشی مناسب نشان می‌دهند». همان طورکه ری‌تکیه، عضو شورای روابط خارجی امریکا هفته ی پیش در یادداشتی در بوستون‌گلوب نوشت: «امریکا باید از تهران امتیاز هایی بگیرد و در عوض به ایران فرصت دهد که قدرت اصلی منطقه شود». در غیر این صورت، به نوشته ی نیوزویک، منطقه باید با آرامش خداحافظی کند. این به شدت به ضرر اسراییلی‌ها است. به گفته ی سفیر اسراییل در امریکا «حدود ۲۰ هزار موشک گروه‌های مقاومت نزدیک به ایران، سراسر اسراییل را تحت پوشش خود دارد».
آینده قابل پیش‌بینی نیست اما به‌نظر می‌رسد نفت و بحران اقتصادی جهان، اوضاع را تغییر دهند.
